برنامه‌ای برای کاهش مدت خدمت وظیفه وجود ندارد

جانشین اداره سرمایه‌های انسانی ستاد کل نیروهای مسلح که مهمان «نسیم آنلاین» بود به سوالاتی که مخاطبین «نسیم آنلاین» از وی پرسیده بودند پاسخ داد.

جهت ورود به صفحه اصلی اخبار نظام وظیفه و معافیت خدمت سربازی اینجا کلیک کنید

گروه جامعه «نسیم آنلاین»، سردار موسی کمالی جانشین اداره سرمایه‌های انسانی ستاد کل نیروهای مسلح در واپسین روزهای سال 94 میهمان «نسیم آنلاین» بودند تا پرسش‌های مخاطبان در خصوص خدمت وظیفه عمومی را پاسخ دهند. با توجه به حجم زیاد سوالات و وجود موارد تکراری، موارد مطرح شده به صورت کلی دسته‌بندی شده و سردار کمالی به صورت مشروح به آنها پاسخ داد. متن سوالات و پاسخ‌ها را در ادامه می‌توانید مشاهده کنید.
«نسیم آنلاین»: طول مدت خدمت وظیفه عمومی بر اساس قانون به چه میزان است؟
سردار کمالی: به موجب ماده 4 قانون خدمت وظیفة عمومی، طول مدت خدمت سربازی 30 سال می‌باشد که به چهار دوره تقسیم می‌شود:
1)    دوره ضرورت 24 ماه
2)    دوره احتیاط 8 سال
3)    ذخیره اول 10 سال
4)    ذخیره دوم 10 سال
کلیه افراد ذکور از سن 18 سالگی تا 50 سال تمام، در شمول قانون خدمت وظیفه عمومی هستند. بنابراین مدت خدمت دوره ضرورت که اصطلاحاً به آن خدمت سربازی گفته می‌شود 24 ماه است ولی در صورت وجود مشمول مازاد یا کمبود ستاد کل می‌تواند آن را کاهش یا افزایش دهد. بر این اساس در حال حاضر مدت خدمت دوره ضرورت در مناطق جنگی و امنیتی 18 ماه، محروم و بدآب و هوا 19 ماه، سایر مناطق نیروهای مسلح 21 ماه و در دستگاه‌های غیر نظامی 24 ماه باشد.
علاوه بر کسرهای فوق که در مناطق امنیتی 6 ماه، مناطق محروم و بد آب و هوا 5 ماه و سایر مناطق نیروهای مسلح 3 ماه می‌باشد، کسر خدمت‌های دیگری نیز به گروهی از کارکنان وظیفه تعلق می‌گیرد که عبارتند از:
1) مشمولین کارشناس ارشد و بالاتر ابه ازای پروژه تحقیقاتی که در خصوص مسائل دفاعی و امنیتی ارائه می‌دهند و این تحقیق در کمیته‌ای از صاحبنظران تأیید شود، از 2 ماه تا 19 ماه کسر می‌شود.
2) بسیجیانی که به صورت فعال در پایگاه‌ها و نواحی مقاومت فعالیت می‌کنند، تا 6 ماه کسر خدمت می‌گیرند.
«نسیم آنلاین»: امکان اینکه طول خدمت سربازی مانند گذشته 18 ماه بشود چقدر است؟ آیا برنامه‌ای برای کاهش طول خدمت سربازی وجود دارد؟
کمالی: فعلاً با توجه به کاهش موالید ذکور کشور و وجود معافیت‌های و کسر خدمت‌های مختلف و نیاز نیروها و دستگاه‌های غیر نظامی، برنامه‌ای برای کاهش مدت خدمت دوره ضرورت وجود ندارد.
«نسیم آنلاین»: معافیت‌ها و کسر خدمت‌ها چه اثری بر مدت خدمت دارد؟
کمالی: سالانه 27 تا 35 درصد مشمولین آماده اعزام هر سال به دلایل مختلف انجام خدمت دوره ضرورت معاف می‌شوند و این معافیت‌ها به دلیل جسمی و روحی و مشکلات خانوادگی مشمولین می‌باشد، لذا برای کاهش مدت خدمت دوره ضرورت، قطعاً باید در خصوص معافیت‌ها تجدید نظر شده و تعداد مشمولین معاف از خدمت کاهش یابند که در این صورت مشکلاتی برای خانواده‌ها به وجود می‌آید.
«نسیم آنلاین»: با توجه به شرایط جامعه و وجود 11 میلیون جوان مجرد در جامعه و بالا رفتن سن ازدواج، اولا به چه میزان خدمت وظیفه را در این زمینه موثر می‌دانید؟ ثانیا آیا نمی‌شود طول خدمت سربازی متناسب با شرایط جامعه تغییر کند؟
کمالی: در این رابطه تا کنون تحقیق دقیقی صورت نگرفته است و بیشتر نظراتی که داده می‌شود، حدس و گمان است، مسئله ازدواج به تغییر فرهنگ، سبک زندگی، تحصیل، اشتغال، مسکن و عوامل مختلف دیگر ارتباط دارد ولی این که وزن سربازی چقدر هست به صورت دقیق مشخص نیست و بر اساس تحقیق میدانی که از چندین نفر که سربازی کرده‌اند و کسانی که معاف شده‌اند، تفاوت معنی‌داری در وضعیت ازدواج آنان وجود نداشته است. قطعاً اگر سربازی عامل اصلی یا یکی از عوامل مهم در ازدواج بوده باشد، در مورد آن بحث و بررسی خواهد شد.
«نسیم آنلاین»: با توجه به شرایطی که سربازان متأهل دارند چه تسهیلاتی برای ایشان در نظر گرفته شده است؟
کمالی: در حال حاضر نیروهای مسلح مکلفند سربازان متأهل را در یگان‌های نزدیک محل سکونت آنان به کارگیری نمایند. از سوی دیگر حق عایله‌مندی آنان همانند کارکنان رسمی است و میزان مرخصی آنان نیز 10 روز بیشتر از سایر کارکنان در طول دوره خدمت می‌باشد.
به یگان‌های نیروهای مسلح تاکید شده است سربازان متاهل را حتی الامکان شب‌ها به منزل بفرستند و به ازای هر فرزند نیز دو ماه از مدت خدمت سربازان دارای فرزند کسر می‌شود.
«نسیم آنلاین»: چرا از زمانی که دفترچه اعزام به خدمت ارسال می‌شود تا زمان اعزام فاصله چند ماهه وجود دارد، بسیار مشاهده می‌شود بین زمان پست مدارک تا اعزام از 8،6 و یا گاهی یک سال فاصله وجود دارد؟ آیا نشان دهنده این نیست که سرباز مازاد وجود دارد؟
کمالی: هدف نیروهای مسلح این است که مشمولین وظیفه زمانی که برای اعزام به خدمت اعلام آمادگی می‌کنند، در اولین دوره اعزام به خدمت اعزام شوند. لیکن چند نکته در این مورد اثرگذار است.
1) تعداد مشمولین تحصیل کرده به خصوص کارشناس و بالاتر سیر صعودی دارد.
2) مشمولین تحصیل کرده بایستی در مراکز آموزشی مناسب از نظر تجهیزات، امکانات، مربی، آموزش نظامی را طی کنند.
3) از خدمت مشمولین تحصیل کرده باید استفاده بهینه صورت گیرد.
لذا این عوامل باعث شده که در چند ماه اخیر اعزام به موقع مشمولین کارشناس با مشکل مواجه شود که رایزنی‌های لازم در این زمینه صورت گرفته، ان شاء الله به زودی این مشکل برطرف می‌شود.
«نسیم آنلاین»: مشمولان فارغ التحصیل از دانشگاه تحت چه شرایطی در شهر خود می‌توانند خدمت کنند؟
کمالی: با توجه به این که اکثر مشمولین وظیفه اعزامی علاقه دارند تا در بعضی از سازمان‌های خاص خدمت کنند لذا امکان این که همه مشمولین وظیفه محل خدمت خود را انتخاب کنند وجود ندارند، لذا درحال حاضر حدود 15 تا 20 درصد این امکان برایشان فراهم است.
«نسیم آنلاین»: متاسفانه در برخی از پادگان‌ها از سربازان لیسانس به بالا در کارهای خدماتی استفاده می‌شود، آیا این قضیه بر خلاف قوانین نیست؟ آیا نظارتی صورت می‌گیرد؟
کمالی: در این رابطه ابتدا باید به چهار نکته اشاره شود:
1) تعدد و تنوع رشته‌های تحصیلی مشمولین وظیفه بسیار زیاد است و حتی کل کشور نیز قادر به کارگیری آنان نمی‌باشد.
2) بسیاری از مشمولین وظیفه به خصوص کارشناس مباحث تئوری را طی کرده‌اند و تخصص خاصی ندارند.
3) هر یک از نیروهای مسلح ماموریت و وظایف خاصی دارند و بر همین اساس نیز سازماندهی شده‌اند، لذا تخصص‌ها و مشاغل آنها مرتبط با ماموریت آنها است و طبیعی است که بسیاری از تخصص‌ها را به صورت مستقیم نمی‌توانند به کارگیری نمایند.
4) نکته مهم دیگر این است که تعدادی از کارکنان وظیفه در اجرای قانون و تعدادی نیز به دلیل مشکلات خانوادگی یا علاقه باید در شهرهای محل سکونت خود به کارگیری شوند، برای نمونه کارکنان وظیفه متأهل باید در شهر خودشان به کارگیری شوند، همچنین کسانی که مشکلاتی دارند یا از طریق رابطه، در شهر محل سکونت به کارگیری می‌شوند، در حالی که به تخصص آنها در هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، شمال غرب کشور و... نیاز است، و در شهر خودش شغلی در رابطه با تخصص وی وجود ندارد.
اکثر کسانی که مدعی هستند در تخصص خودشان به کارگیری نمی‌شوند، همین افراد هستند با توجه به چهار نکته فوق موارد زیر در رابطه با به کارگیری تخصصی کارکنان وظیفه اشاره می‌شود.
اولاً اکثر مشمولین دیپلم و زیر دیپلم در رابطه با تخصص خود به کارگیری می‌شوند صافکار، نقاش، بنا، آرایشگر، آشپز و...
ثانیاً مشمولین گروه پزشکی نیز صد در صد به کارگیری تخصصی می‌شوند.
ثالثاً مشمولین کارشناسی ارشد و بالاتر اکثراً به کارگیری تخصصی می‌شوند، در عین حالی که این افراد می‌توانند با توجه به تخصص خود پروژه تحقیقاتی در خصوص مسایل دفاعی،‌امنیتی ارایه دهنده و از 2 تا 19 ماه کسر خدمت بگیرند که این استفاده از تخصص آنان می‌باشد.
رابعاً نحوه به کارگیری نیروهای مسلح به این شکل است که عده‌ای با توجه به تخصص و مشاغل موجود، به صورت مستقیم در تخصص خود به کارگیری می‌شوند، گروه دوم پس از آموزش‌های تخصصی افسری و درجه‌داری در مشاغل مرتبط به کارگیری می‌شوند. کلاً آموزش‌های تخصصی افسری و درجه داری برای این است که کارکنان وظیفه را برای انجام مشاغل تخصصی در نیروهای مسلح تربیت کنند.
«نسیم آنلاین»: آیا در سال 95 کسری خدمت بسیج فعال به صورت قبل برقرار است؟
کمالی: در سال 1395 کسر خدمت بسیج کماکان به قوت خود باقی است و افراد واجب شرایط که به صورت فعال با پایگاه‌های مقاومت همکاری می‌کنند، از یک ماه تا 5 ماه کسر خدمت می‌گیرند.
«نسیم آنلاین»: چرا ارتش و نیروی انتظامی دوره تکمیلی بسیج را قبول ندارند؟
کمالی: کسانی که آموزش دوره تکمیلی بسیج را طی کرده‌اند از دو ماه کسر خدمت برخوردار می‌شوند و ارتش و نیروی انتظامی نیز جزء دو ماه از خدمت آنان محاسبه می‌کنند، در عین حالی که تلاش می‌شود که اثر افراد فوق به سپاه بروند. اما آموزش این افراد به عنوان آموزش بسیج است و آموزش سربازی نیست. لذا ارتش و نیروی انتظامی نمی‌توانند آن را جزء آموزش سربازی محاسبه کنند. البته ذکر این نکته هم ضروری است که از سال 1395 کسانی که آموزش بسیج را طی کرده‌اند، در سپاه هم باید حداقل 15 روز و حداکثر 2 ماه آموزش سربازی را طی نمایند.
«نسیم آنلاین»: در مورد نحوه انجام پروژه‌های کسر خدمت به جای سربازی و این که جدیدا فرد تنها می‌تواند 1 پروژه انجام دهد، آیا این مساله صحیح است یا همچنان می‌تواند 2 پروژه اخذ کند، توضیح بفرمایید.
کمالی: کلیه مشمولین فوق لیسانس و بالاتر می‌توانند پروژه تحقیقاتی انجام دهند، این پروژه بایستی در خصوص مسایل دفاعی و امنیتی باشد و از 2 تا 19 ماه کسر خدمت برخوردار می‌شوند و حداکثر 2 پروژه می‌توانند انتخاب کنند.
«نسیم آنلاین»: شهرهایی مثل آبادان که در جنگ تحمیلی جزء مناطق پشت جبهه و جنگی حساب می‌شوند آیا فرزندان کسانی که در طی مدت 8 سال دفاع مقدس در این شهرها خدمت کردند را از خدمت وظیفه معاف می کنند، اگر در این زمینه طرحی وجود داشته لطفا توضیح دهید که این طرح به کجا رسیده و کی نهایی می‌شود؟
کمالی:
1) برابر مقررات کسانی که در طول 8 سال دفاع مقدس در نیروهای مسلح یا جهاد سازندگی خدمت کرده‌اند این مدت به عنوان سابقه جبهه محسوب می‌شود.
2) آن دسته از کارکنان دولت که در طول 8 سال دفاع مقدس در مناطق عملیاتی حضور یافته و وظایف مرتبط با جنگ را انجام داده‌اند، 50 درصد از خدمت آنان به عنوان سابقه جبهه محاسبه می‌شود.
3) خدمت سایر کارکنان که در شهرهای مناطق عملیاتی حضور داشته‌اند، فعلاً جزء سابقه جبهه محاسبه نمی‌شود لیکن در سند راهبردی رزمندگان، تسهیلاتی برای این افراد فراهم شده که فعلاً در دست بررسی است و باید ضوابط اجرایی آن تدوین و ابلاغ شود.
«نسیم آنلاین»: آیا سربازان در حین خدمت می‌توانند در دانشگاه پیام نور همزمان تحصیل کنند؟ اگر امکان تحصیل و خدمت همزمان وجود دارد فرآیند آن چگونه است؟
کمالی: سربازان وظیفه در حین تحصیل حق تحصیل در دانشگاه را ندارند، چون در این صورت نه سربازی را می‌توانند خوب انجام دهند نه اینکه خوب درس بخوانند، کارکنان رسمی نیروهای مسلح نیز در این خصوص محدودیت دارند.
«نسیم آنلاین»: آیا دانشجویان می‌توانند در طی دوران تحصیل در تابستان‌ها بخشی از خدمت وظیفه خود را بگذرانند؟ یا می‌توانند مثلا یک سال از دانشگاه مرخصی بگیرند و بخشی از دوران خدمت خود را سپری کنند؟
کمالی: دانشجویان برای انجام خدمت دوره ضرورت بایستی تحصیل خود را تمام کنند یا انصراف دهند، لذا نمی‌توانند در تابستان‌ها یا با اخذ مرخصی خدمت دوره ضرورت را انجام دهند، چون در این صورت طبق مقررات معافیت تحصیلی آنها ابطال می‌شود.
«نسیم آنلاین»: قانون کفالت پدر برای تک فرزند چگونه است؟
کمالی: طبق قانون یگانه فرزند ذکور مراقب و نگهدارنده پدر نیازمند مراقب که قادر به اداره امور خود نباشد، از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می‌باشد، قانون شرایط مراقب که قادر به امور خود نباشد را ذکر کرده و سن را مطرح نکرده است، لذا حتماً باید احراز شود که فرد نیازمند مراقبت است، لیکن برای تسهیل در رسیدگی به وضعیت افراد، پیش بینی شده است که کسانی که 70 سال دارند، نیازمند مراقبت هستند.
«نسیم آنلاین»: افرادی که در حین خدمت یکی از سرپرستان خانواده را از دست می‌دهند و یا آنها دچار از کار افتادگی می‌شوند و معیشت خانواده دچار تنگنا می‌شود این امکان وجود دارد تا فرد مذکور از خدمت معاف شود؟
کمالی: کسانی که در حین خدمت واجب شرایط هر یک از معافیت‌های قانونی شوند سریعاً باید جهت طی سیر مراحل دریافت معافیت به وظیفه عمومی معرفی شوند و در صورت تایید از انجام خدمت معاف می‌شوند.
«نسیم آنلاین»: افرادی که در طرح خرید جریمه مشمولین غایب ثبت نام کرده‌اند ولی نسبت به پرداخت جریمه اقدام نکرده‌اند شرایط‌ آنها در سال 95 چگونه خواهد بود؟
کمالی: کسانی که در سال 1394 واجب شرایط پرداخت جریمه بودند، لیکن نسبت به پرداخت اقدام نکرده‌اند فعلاً مجاز به پردخت جریمه نیستند. چون اجرای قانون سال 1394 متوقف شده و وضعیت آنها باید بر اساس قانون سال 1395 بررسی شود.
کسانی که قبلاً واجب شرایط بودند و نسبت به پرداخت جریمه اقدام نکردند طبق قانون 10 درصد به میزان جریمه آنها اضافه می‌شود، چون نسبت به سال 1394 یک سال به مدت غیبت آنها اضافه شده است.
«نسیم آنلاین»: آیا در سال 95 نیز این طرح اجرا می‌شود؟
کمالی: در سال 1395 مشمولین غایب واجب شرایط پرداخت جریمه می‌توانند به صورت قسطی جریمه را پرداخت کنند که جزئیات آن هنوز مشخص نیست و متعاقباً از سوی ستاد کل تعیین و اعلام می‌گردد.
«نسیم آنلاین»: اگر فردی از یک سازمان امریه گرفته باشد و حالا قرار شده است که سازمان نامه اعلام نیاز را به نیروهای مسلح اعلام کند آیا ممکن است با وجود اعلام نیاز از سوی سازمان (و انجام فرایندهای مربوطه)، وقتی وارد دوره خدمت شود (پس از دوره آموزشی) امریه ملغی شود؟
کمالی: بالغ بر یک صد دستگاه دولتی، وزارتخانه، سازمان، بنیاد، دانشگاه، از خدمت کارکنان وظیفه استفاده می‌کنند. افراد واجد شرایط بایستی به سازمان‌های فوق مراجعه و پذیرش شوند و اسم آنها باید 45 روز قبل از تاریخ اعزام به دفتر سیاست گذاری نیروهای مسلح ارسال شود لذا کسانی که به خدمت اعزام شده‌اند نمی‌توانند امریه شوند.
«نسیم آنلاین»: گویا به تازگی قوانین معافیت پزشکی ارتقاء یافته (بخوانید سخت‌تر شده) مگر جوانان قبل از این قانون یا بعد از این قانون چه فرقی با هم دارند که اگر قبل از آن اقدام به گرفتن معافیت می‌کردند با شرایط آسان‌تری نسبت به الان مواجه بودند؟
کمالی: بر اساس تبصره 1 ماده 39 قانون وظیفة عمومی مصوب سال 1390، نحوه طبقه‌بندی و طرز معاینه و ضوابط معافیت پزشکی مشمولین وظیفه بر اساس مقاطع تحصیلی می‌باشد، لذا آیین نامه جدید معاینه و معافیت پزشکی بر اساس مدرک تحصیلی تنظیم شده است و منطقی هم هست زیرا ممکن است یک فرد زیر دیپلم باشد به دلیل یک بیماری قادر به انجام وظایف محوله خود نباشد ولی یک پزشک به دلیل همان بیماری قادر به معاینه بیماران می‌باشد، لذا مقررات سخت‌تر نشده بلکه منطقی‌تر شده است.
«نسیم آنلاین»: عده‌ای با دور زدن قوانین اقدام به گرفتن کارت معافیت می‌کنند. به طور مثال به صورت صوری از دانشگاه انصراف می‌دهند و تا قبل از یک دوره معین (که دانشگاه تعیین می‌کنند) کارت معافیت خود را روی میز آموزش دانشگاه گذاشته و مجددا به تحصیل ادامه می‌دهند. آیا چاره‌ای برای این کار اندیشده شده است؟
کمالی: به هر حال ممکن است عده‌ای با حیله به قانون یا جعل و دسیسه دنبال معافیت باشند که مراجع قانونی به دنبال شناسایی و کشف این افراد یا باندها هستند و هر ساله نیز تعدادی شناسایی و به مراجع قضائی معرفی می‌شوند.
«نسیم آنلاین»: آیا معافیت پزشکی مانع از استخدام در دستگاه های دولتی می شود؟
کمالی: معافیت پزشکی از نظر قانونی مانعی برای استخدام نیست، ولی با توجه به کثرت داوطلبان استخدام، طبیعی است که سازمان‌ها تلاش می‌کنند افراد سالم را استخدام کنند و این حق طبیعی سازمان‌ها است.