معرفی شغل روانشناس (تحصیلات و بازار کار)

آشنایی با شغل روانشناس

مقدمه

دنیای مدرن و پیچیدگی‌های آن، نه تنها زندگی انسان‌ها را متحول ساخته است، بلکه بر روان آنان نیز تاثیرات عجیب و متفاوتی داشته است. تا جایی که انسان مدرن امروزی، وارث مشکلات متعددی است که ریشه در روح و روان او دارد. برخی از این مشکلات به حدی بزرگ هستند که نمی‌توان به مانند گذشته‌های دور آنها را به مسائل مذهبی و اخلاقی همچون غلبه ذات شیطانی انسان بر ذات پاک او نسبت داد. بلکه نگاه حاکم بر این قضیه، به بیمار بودن روان انسان‌ها و تشخیص آنها تاکید دارد. تشخیصی که باید توسط یک فرد آگاه از روح و روان انسان‌ها صورت گیرد. این فرد که در واقع همان روانشناس است، موظف است در چارچوب علم روانشناسی به مطالعه و تشخیص بیماری‌های روحی- روانی بپردازد. اما این تمام کار یک روانشناس نیست، بلکه او وظایف دیگری نیز دارد و تنها به مانند پزشک در یک جای خاص به درمان نمی‌پردازد، بلکه می‌تواند در جاهای مختلفی فعالیت داشته باشد. اگر تمایل دارید این وظایف و به طور کلی شغل روانشناس را بهتر بشناسید، این نوشته را تا انتها دنبال کنید.

روانشناس کیست؟

انسان موجود ناشناخته‌ای است، از این رو هیچ علمی وجود ندارد که تعریف یکسانی از تمام ویژگی‌ها و خصیصه‌های روانی و رفتاری انسان‌ها به دست دهد. تا جایی که می‌توان گفت به ازای هر انسان، یک طرز تفکر منحصر وجود دارد. با این حال در میان تمام این خصیصه‌ها، اشتراکات رفتاری وجود دارد که از علل روانی یکسان و مشخصی پیروی می‌کند. این موضوع می‌تواند در تشخیص مشکلات روانی مشترک نیز صادق باشد. از این رو افرادی هستند که فرآیندها و رفتارهای شناختی، عاطفی و اجتماعی را از طریق مشاهده، تفسیر و ثبت نحوه ارتباط افراد با یکدیگر و با محیطشان مطالعه می‌کنند. آنها از یافته‌های خود برای کمک به بهبود فرآیندها و رفتارها استفاده می‌کنند این افراد کسی نیستند جز روانشناسان.

یک روانشناس چه می‌کند و چه وظایفی دارد؟

روانشناسان برای اقدامات بهداشت روانی کار می‌کنند تا به مشتریان کمک کنند چالش‌های روانی در زندگی خود را مدیریت کنند. آن‌ها تصمیم می‌گیرند که چه نوع برنامه‌های درمانی و درمان‌های بهداشت روانی برای هر مشتری مناسب‌تر است، پیشرفت آن‌ها را ثبت می‌کنند و بر اساس پاسخ آنها به رویکردهای مختلف درمان، تنظیماتی را انجام می‌دهند. روانشناسان با بیماران خود در مورد علائمی که تجربه می‌کنند، صحبت می‌کنند و به آنها کمک می‌کنند منبع افکار، احساسات و رفتارهای نامنظم را شناسایی کنند. آن‌ها به مشتریان کمک می‌کنند تا تعارضات و آسیب‌ها را پردازش کنند و محیطی امن و قابل اعتماد را ایجاد کنند که در آن مشتریان بتوانند در مورد چالش‌های خود صادق باشند.

بر این اساس می‌توان گفت روانشناسان معمولاً کارهای زیر را انجام می‌دهند:

• انجام مطالعات علمی رفتار و عملکرد مغز
• مشاهده افراد و انجام مصاحبه و نظرسنجی
• شناسایی مسائل روانی، عاطفی، رفتاری یا سازمانی و تشخیص اختلالات
• تحقیق و شناسایی الگوهای رفتاری یا عاطفی
• آزمایش الگوهایی را آزمایش جهت درک و پیش بینی بهتر رفتارها
• بحث در مورد درمان مشکلات با مشتریان
• نوشتن گزارشات و مقالات تحقیقاتی برای به اشتراک گذاشتن یافته‌ها و آموزش دیگران
• نظارت بر کارآموزان، پزشکان و متخصصان مشاوره

روانشناسان به دنبال درک و توضیح افکار، عواطف، احساسات و رفتار هستند. آنها از تکنیک‌هایی مانند مشاهده، ارزیابی و آزمایش برای ایجاد نظریه‌هایی در مورد باورها و احساساتی که بر افراد تأثیر می‌گذارد استفاده می‌کنند.
در کنار اقداماتی که به آنها اشاره شد، روانشناسان اغلب با جمع‌آوری اطلاعات، به ارزیابی رفتار از طرق مختلف همچون روانکاوی یا روان درمانی می‌پردازند. استفاده از تست‌های مختلف همچون تست شخصیت، تست هوش و... نیز از دیگر ابزارهایی است که ممکن است روانشناس در کار خود از آنها بهره بگیرد. مجموعه این اقدامات توسط روانشناس در راستای پیدا کردن یک الگوی رفتاری مناسب است.

انواع روانشناسان

با توجه به این اقدامات می‌توان نمونه‌هایی از انواع روانشناسان را تشخیص داد:

روانشناسان بالینی:
روانشناسان بالینی اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری را ارزیابی، تشخیص و درمان می‌کنند. روانشناسان بالینی به افراد کمک می‌کنند تا با مشکلاتی از مسائل شخصی کوتاه مدت گرفته تا شرایط شدید و مزمن مقابله کنند.
روانشناسان بالینی برای استفاده از روش‌های مختلف برای کمک به افراد آموزش دیده‌اند. اگرچه استراتژی‌ها معمولاً بر اساس تخصص متفاوت است، روانشناسان بالینی اغلب با بیماران مصاحبه می‌کنند، تست‌های تشخیصی می‌دهند و روان درمانی فردی، خانوادگی یا گروهی ارائه می‌دهند.
آنها همچنین برنامه‌های اصلاح رفتار را طراحی می‌کنند و به بیماران کمک می‌کنند تا برنامه خاص خود را اجرا کنند. برخی از روانشناسان بالینی بر روی جمعیت‌های خاص، مانند کودکان یا سالمندان، یا بر روی تخصص‌های خاصی مانند روانشناسی عصبی تمرکز می‌کنند. روانشناسان بالینی اغلب با سایر متخصصان سلامت در مورد بهترین درمان برای بیماران، به ویژه درمانی که شامل دارو است، مشورت می‌کنند.

روانشناسان مشاوره:
روانشناسان مشاوره به بیماران کمک می‌کنند تا با مشکلاتی از جمله مسائل خانه، محل کار یا در جامعه خود برخورد کنند و آنها را درک کنند. این روانشناسان از طریق مشاوره با بیماران همکاری می‌کنند تا نقاط قوت یا منابعی را که می‌توانند برای مدیریت مشکلات استفاده کنند شناسایی کنند.

روانشناسان رشد:
روانشناسان رشد پیشرفت و تکامل روانی را که در طول زندگی اتفاق می‌افتد مطالعه می‌کنند. بسیاری از روانشناسان رشد بر روی کودکان و نوجوانان تمرکز می‌کنند، اما ممکن است پیری و مشکلات پیش روی افراد مسن را نیز مطالعه کنند.

روانشناسان قانونی:
این نوع روانشناسان ممکن است در کشورهایی چون ایران چندان شناخته شده نباشند یا با عناوین دیگر فعالیت نمایند. با این حال روانشناسان قانونی از اصول روانشناختی در سیستم حقوقی و کیفری برای کمک به قضات، وکلا و سایر متخصصان حقوقی برای درک جنبه های روانشناختی یک پرونده خاص استفاده می‌کنند. این نوع روانشناسان معمولاً در پرونده‌های خانوادگی، مدنی یا جنایی تخصص دارند.

روانشناسان صنعتی-سازمانی:
روانشناسان صنعتی-سازمانی با استفاده از اصول روانشناختی و روش‌های تحقیق برای حل مشکلات و بهبود کیفیت زندگی کاری، روانشناسی را در محیط کار به کار می‌گیرند. آنها مسائلی مانند بهره‌وری در محل کار، مدیریت یا شیوه‌های کاری کارکنان و روحیه کارکنان را مطالعه می‌کنند. آنها همچنین به مدیران ارشد، مدیران آموزش و توسعه، و متخصصان آموزش و توسعه در برنامه‌ریزی خط مشی، غربالگری یا آموزش کارکنان و توسعه سازمانی کمک می‌کنند.

روانشناسان توانبخشی:
روانشناسان توانبخشی با افراد ناتوان جسمی یا رشدی کار می‌کنند. آنها به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند یا به افراد کمک می‌کنند تا پس از یک بیماری یا حادثه بزرگ خود را تطبیق دهند. آنها ممکن است با فیزیوتراپیست‌ها و معلمان برای بهبود سلامت و نتایج یادگیری کار کنند.

روانشناسان مدرسه:
روانشناسان مدرسه اصول و تکنیک‌های روانشناختی را برای اختلالات آموزشی و اختلالات رشدی به کار می‌برند. آنها ممکن است به مشکلات یادگیری و رفتاری دانش آموزان بپردازند. این روانشناسان ضمن طراحی و اجرای برنامه‌های عملکرد و ارزیابی عملکردها؛  به دانش آموزان و خانواده‌ها مشاوره می‌دهند. آنها همچنین ممکن است با دیگر متخصصان مدرسه‌ای مشورت کنند تا بهبودهایی را در آموزش، یادگیری و استراتژی‌های اداری پیشنهاد کنند.

الزامات آموزشی و آموزشی روانشناس

الزامات آموزشی برای روانشناسان بسته به نیازهای خاص نقش می‌تواند متفاوت باشد. بسیاری از افرادی که مدرک لیسانس روانشناسی می‌گیرند، به عنوان روانشناس به دنبال کار نمی‌روند. البته به این معنی نیست که برای تبدیل شدن به یک روانشناس، نمی‌توان با مدرک کارشناسی فعالیت کرد، بلکه بدین معناست که برای تبدیل شدن به یک روانشناس حاذق نیازمند تحصیل در مقاطع بالاتر است. ضمن آنکه مراجعه کنندگان نیز به افرادی که تحصیلات بالاتری دارند، اعتماد بیشتری دارند.
توجه به این نکته نیز مهم است که اکثر روانشناسان تجربه لازم برای این سمت را در طول دوره‌های کارشناسی یا کارشناسی ارشد خود به دست می‌آورند، اما ممکن است پس از فارغ‌التحصیلی کسب تجربه در زمینه یا محیط خاصی که می‌خواهند در آن کار کنند، برای آنها مفید باشد. آنها همچنین ممکن است در یک گروه سنی خاص، مانند کودکان، یا یک اختلال یا مشکل روانی خاص، مانند اختلالات خوردن یا اضطراب، تخصص داشته باشند. در حالی که روانشناسان باید درک کلی از تمام جنبه‌های این رشته داشته باشند، این مشخصات می‌تواند آنها را رقابتی‌تر کند.

روانشناسان در چه جاهایی می‌توانند مشغول به کار شوند؟

روانشناسان می‌توانند در محیط‌های مختلف از جمله تحقیقات بالینی، مطب‌های خصوصی، بیمارستان‌ها یا مدارس استخدام شوند. آنها ممکن است خود به طور مستقل نیز دفتری تاسیس کرده و مراجعه کنندگان را پذیرش و درمان کنند. در مواردی روانشناسان می‌توانند با توجه به سطح مدرک خود، در جاهای مختلف نیز تدریس کنند.

نحوه کار کردن روانشناس

همانطور که پیش تر هم اشاره شد شغل روانشناسی دارای شاخه های متفاوتی است که علاقه مندان به این شغل میتوانند با داشتن اطلاع ازفرصت های شغلی استخدام روانشناس بالینی، استخدام روانشناس مدرسه، استخدام روانشناس صنعتی_سازمانی و استخدام رشته روانشناسی و... در این شاخه ها مشغول به کار شوند.
تمام مشاغلی که به آنها اشاره شد جز مشاغلی هستند که فعالیت در آنها مستلزم حضور روانشناس در محل کار است. البته بعد از شیوع بیماری کرونا، برخی از روانشناسان به صورت غیرحضوری و یا اصطلاحا دورکاری به ادامه فعالیت پرداختند. این شکل از کار هنوز رواج ندارد و حتی برخی از روانشناسان و مراجعه کنندگان ترجیح می‌دهند از این طریق فعالیت کنند. هرچند این شکل از کار منتقدانی نیز دارد. در واقع منتقدان معتقدند درک برخی از مشکلات مستلزم ملاقات روانشناس با درمان‌جو است تا از طریق رفتارهای درمان‌جو به تشخیص بهتر مشکل بپردازد.

انتظارات حقوق و درآمد روانشناس

درآمد و حقوق یک روانشناس ممکن است بسته به تحصیلات، سطح تجربه و موقعیت جغرافیایی نامزد متفاوت باشد. شما میتوانید پیگیر آگهی های استخدام روانشناس در تهران و سایر استانها باشید. کسانی که تحت مشاغل دولتی فعالیت می‌کنند معمولا حداقل حقوق تعیین شده توسط وزارت کار و نیز خدمات بیمه را دریافت می‌کنند. افرادی هم که به شکل مستقل کار می‌کنند ممکن است با توجه به میزان فعالیت، تجربه و مراجعین درآمد متفاوتی داشته باشند. اما به طور کلی اگر روانشناس به عنوان درمانگر فعالیت می‌کند، باید هزینه دریافتی برای هر زمان از مشاوره را با توجه به نرخ تعیین شده دریافت کند.

مهارت‌ها و صلاحیت‌های روانشناس

روانشناسان از مهارت‌های مختلفی برای ارائه جامع‌ترین حمایت و مراقبت از بیماران خود استفاده می‌کنند که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• صبر، به ویژه هنگام کار با بیماران چالش برانگیز یا کسانی که ممکن است در برابر درمان مقاوم باشند
• مهارت‌های بین فردی، از جمله اینکه بتوانند با بیماران خود ارتباط برقرار کنند تا به آنها کمک کنند
• همدلی برای شناسایی تجربیات بیماران برای کمک به آنها برای درک اینکه چه چیزی باعث ایجاد احساس خاصی در آنها می‌شود
• قابل اعتماد بودن برای محرمانه نگه داشتن اطلاعات، زیرا بیماران خصوصی‌ترین افکار و اسرار خود را به روانشناس می‌گویند.
• مهارت‌های ارتباطی و توانایی دانستن اینکه چه زمانی صحبت کنیم و چه زمانی گوش کنیم تا محیطی امن برای بیماران ایجاد کنیم.
• تفکر انتقادی برای کمک به روانشناس در تشخیص دقیق برای توصیه درمان مناسب

شما نیز اگر این مهارت ها را در خود میبینید و به این رشته علاقه مند هستید می توانید با ساخت رزومه و مشاهده آگهی های استخدامی مربوط به این رشته در پنل کاریابی در این شغل مشغول به کار شوید.

شخصیت شناسی روانشناسان

طبق نظر مایرز-بریگز، چهار طیف از ویژگی‌های شخصیتی عبارتند از: برونگرایی- درونگرایی، حسی-شهودی، تفکر-احساس و قضاوت-درک. تحقیقات نشان داده است که اکثر مردم تقریباً در نیمه راه بین هر یک از این انواع در یک طیف قرار می‌گیرند. با این حال، اکثر مردم یک ویژگی را بر دیگری ترجیح می‌دهند و به عنوان مثال، به جای قضاوت کردن، فکر می‌کنند یا احساس می‌کنند یا درک می‌کنند.

ویژگی‌های شخصیتی روانشناسان

تحقیقات نشان داده است که روانشناسان با هر تیپ شخصیتی در مقیاس مایرز-بریگز نشان داده می‌شوند. یکی از نکات مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که 85 درصد روانشناسان به جای حس کردن، شهودی هستند، حتی اگر اکثر افراد جامعه حس را به شهود ترجیح می‌دهند. افرادی که حس کردن را ترجیح می‌دهند، موقعیت را بیش از آنچه می‌بینند مطالعه نمی‌کنند، در عوض منتظر حقایق قابل مشاهده هستند. افراد شهودی آنچه را که می‌بینند تجزیه و تحلیل می‌کنند تا بیشتر از حقایق ارائه شده توسط آنچه قابل مشاهده است بیاموزند.
متداول ترین ویژگی شخصیتی بعدی در میان روانشناسان احساس است، برعکس تفکر در مقیاس شخصیتی مایرز-بریگز. افرادی که احساس را به فکر کردن ترجیح می‌دهند، 5 درصد بیشتر از کسانی هستند که اندیشیدن را به احساس ترجیح می‌دهند. سایر صفات، کم و بیش به طور مساوی در میان روانشناسان تقسیم می‌شوند، اما رایج ترین ترکیب این ویژگی‌ها، احساس برونگرا-شهودی-ادراکی و به دنبال آن درونگرا-شهودی-احساس-ادراکی است. متداول‌ترین تیپ شخصیتی درونگرا-حسی-تفکر-ادراکی است که تنها 0.5 درصد از روانشناسان را تشکیل می‌دهد. این واقعیت منطقی است زیرا بیشتر روانشناسان به جای متفکران حسی، احساساتی شهودی هستند.

سخن پایانی

روانشناسی یک شغل تخصصی است که در آن سلامتی روانی فرد به عنوان یک مولفه شخصیتی بسیار مهم است. زیرا اگر خود روانشناس از سلامت روانی برخوردار نباشد، قطعا می‌تواند سلامت مراجعه کنندگان را نیز به خطر اندازد. در کنار این موضوع، بحث علاقه نیز بسیار ضروری است، زیرا ممکن است برخی از مشاغل این رشته درآمد چندان بالایی نداشته باشد و همین موضوع باعث دلسرد شدن شما شود. از این رو بهتر است قبل از وارد شدن به این شغل تمام جوانب آن از جمله علاقه، استعداد، شهود و حتی بحث درآمد و بازار شغلی این رشته را بررسی کنید سپس وارد آن شوید. قطعا اگر تمام این ویژگی‌ها را مثبت یافتید، خیلی زود متوجه خواهید شد که در چه رشته جذابی وارد شده‌اید.

سوالات متداول