کارشناس علوم آزمایشگاهی کیست؟ (بررسی وضعیت تحصیل و بازار کار)

معرفی شغل کارشناس علوم آزمایشگاهی

مقدمه

علم پزشکی در پیشرفت و توسعه خود تنها مدیون پزشکان نیست، بلکه در ورای تمام مراحلی که برای پزشکی طی می‌شود افرادی هستند که به اندازه پزشکان و چه بسا بیشتر زحمت می‌کشند. کارشناس علوم آزمایشگاهی از جمله این مشاغل است. فردی که در رشته علوم آزمایشگاهی فارغ التحصیل می‌شود و یا به عنوان کارشناس این رشته شناخته می‌شود، نقش مهمی در تشخیص، درمان و پیشگیری بیماری‌ها ایفا می‌کند. با این حال نقش کارشناس علوم آزمایشگاهی تنها به این موارد محدود نمی‌شود، بلکه بسیار فراتر از این موارد است و حتی عرصه‌های دیگر را نیز شامل می‌شود. به خصوص بازار شغلی این رشته که شامل رشته‌های غیرپزشکی نیز است. اگر تمایل دارید با جزئیات این رشته و هر آنچه که مربوط به آن است بیشتر آشنا شوید با نوشته زیر همراه باشید.

کارشناس علوم آزمایشگاهی کیست؟

تکنسین‌های آزمایشگاهی کاری را انجام می‌دهند که به دانشمندان اجازه می‌دهد روی فرآیندهای تحلیلی پیچیده‌تر در آزمایشگاه تمرکز کنند و آن را انجام دهند. به طور کلی شما به عنوان یک متخصص علوم آزمایشگاهی، علاوه بر پزشکی در انواع تحقیقات مبتنی بر آزمایشگاه در زمینه‌های بیولوژیکی، شیمیایی، فیزیکی و علوم زیستی شرکت خواهید کرد. این می‌تواند شامل نمونه گیری، آزمایش، اندازه‌گیری، ثبت و تجزیه و تحلیل نتایج به عنوان بخشی از یک تیم علمی باشد. وظیفه شما در این موارد این است که پشتیبانی فنی مورد نیاز را ارائه دهید تا آزمایشگاه بتواند به طور موثر عمل کند، در حالی که به روش‌های صحیح و دستورالعمل‌های بهداشتی و ایمنی پایبند است. در اصل، کار شما به پیشرفت و توسعه پزشکی و علم مدرن کمک خواهد کرد. در واقع کار علوم آزمایشگاهی نقش مهمی در مراحل پایه تحقیق و توسعه (R&D) و در تحلیل و بررسی علمی دارد. نقش یک تکنسین آزمایشگاهی آموزشی نیز مشابه تکنسین آزمایشگاهی است، با این تفاوت که این کار در مؤسسات آموزشی اتفاق می‌افتد، جایی که وظیفه آنها حمایت از معلمان علوم، مدرسان و دانش آموختگان است.

وظایف و مسئولیت‌های کارشناس علوم آزمایشگاهی

ماهیت کار یک متخصص علوم آزمایشگاهی به سازمانی که در آن کار می‌کنید بستگی دارد. به عنوان مثال، در یک بخش بهداشت محیطی ممکن است در تجزیه و تحلیل نمونه‌های غذا برای کار بر روی مسائی همچون سلامت عمومی مشارکت داشته باشید، در حالی که در صنعت آب، کار شما عمدتاً بر جمع آوری و تجزیه و تحلیل نمونه‌های آب متمرکز است.
با این حال، شما در این شغل و در قسمت پزشکی با مسئولیت‌ها و وظایف زیر مواجه هستید:

• هماتولوژی
• شیمی بالینی
• سرولوژی
• باکتری شناسی
• انگل شناسی
• آزمایش ادرار
• جمع آوری نمونه‌های خون بیمار و بسته بندی، بازرسی و توزیع خون و فرآورده‌های خونی مانند پلاسمای اهدایی
• مونتاژ، جداسازی و نگهداری تجهیزات آزمایشگاهی
• نگهداری سوابق
• این وظایف برای حفظ سلامت پرسنل ارتش از طریق آزمایش، تشخیص و درمان مناسب مهم هستند.
• انجام تست‌های آزمایشگاهی به منظور تولید داده‌های قابل اعتماد و دقیق برای حمایت از تحقیقات علمی
• انجام وظایف معمول با دقت و با پیروی از روش‌های دقیق برای انجام تجزیه و تحلیل انجام
• آماده سازی نمونه‌ها
• ساخت، نگهداری و بهره‌برداری از تجهیزات استاندارد آزمایشگاهی
• نگهداری تجهیزات در شرایط تمیز و قابل سرویس و اطمینان از حذف ایمن زباله‌ها اطمینان
• تفسیر نتایج برای ارائه به همکاران ارشد ثبت و گاه
• استفاده از کامپیوتر و انجام محاسبات ریاضی برای تهیه نمودارها
• اطمینان از این که آزمایشگاه به خوبی انبار شده و دارای منابع است و همه چیز به وضوح و به درستی برچسب گذاری شده است
• به روز بودن با پیشرفت‌های فنی، به‌ویژه مواردی که می‌توانند در زمان صرفه‌جویی کنند و قابلیت اطمینان را بهبود بخشند
• انجام جستجو در موضوعات شناسایی شده مرتبط با تحقیق
• پیگیری رویه‌های ایمنی دقیق و بررسی‌های ایمنی و کسب اطمینان از آن

از یک کارشناس علوم آزمایشگاهی چه انتظاراتی می‌رود؟

کار اغلب در تیم‌هایی با دانشمندان و سایر تکنسین‌ها انجام می‌شود. شما معمولاً در آزمایشگاه‌های استریل کار می‌کنید که در آن‌ها باید لباس‌های محافظ بپوشید، اما ممکن است گاهی اوقات برای جمع‌آوری یا تحویل نمونه‌ها یا اندازه‌گیری‌ها به بیرون سفر کنید.
شما باید از رویه‌های بهداشتی و ایمنی دقیق پیروی کنید و ممکن است در معرض مواد شیمیایی خطرناک، گرد و غبار، زباله‌های بیولوژیکی، مایعات بدن، بخارات و زباله‌های سمی قرار بگیرید.
درجاتی از بلند کردن و کارهای سنگین با جابجایی روزانه تجهیزات، ماشین آلات، نمونه‌ها و لوازم محتمل است.
برخی از صنایع نیاز به انجام کار میدانی دارند که ممکن است شامل سفر در یک روز کاری باشد. غیبت از خانه در طول شب به طور کلی غیر معمول است، اما ممکن است در برخی شرایط ضروری باشد.

رشته تحصیلی کارشناس علوم آزمایشگاهی

برای فعالیت به عنوان کارشناس علوم آزمایشگاهی نیاز دارید که در این رشته و رشته‌های مرتبط آن تحصیل کنید. به طور کلی بسیاری از تکنسین‌های آزمایشگاهی علمی دارای مدرک علوم آزمایشگاهی یا رشته‌های زیر هستند:

• رشته زیست شناسی
• رشته علوم پزشکی
• رشته بیوتکنولوژی
• رشته شیمی
• رشته محیط زیست
• رشته فیزیک و...
  اکثر کارفرمایان استخدام فارغ التحصیل را ترجیح می‌دهند و داشتن مدرک مرتبط ممکن است شانس شما را برای استخدام بالا ببرد، به خصوص اگر رقابت زیاد باشد.

محل استخدام کارشناس علوم آزمایشگاهی

بسیاری از سازمان‌های دولتی و خصوصی از تکنسین‌های آزمایشگاهی علمی استفاده می‌کنند. این سازمان‌ها شامل:

• شرکت‌های سهامی عام بزرگ در صنعت در زمینه‌هایی مانند لوازم آرایشی، منسوجات، فلزات، نفت و پلاستیک
• بیمارستان‌ها و سازمان‌های بهداشت عمومی
• ادارات و سازمان‌های دولتی خاص یا موسسات تحقیقاتی دولتی
• آژانس‌های محیط زیست
• شرکت‌های آب و برق
• موسسات تحقیقاتی و پزشکی قانونی
• شرکت‌های تولید مواد غذایی
• شرکت‌های دارویی و شیمیایی
• پارک‌های تحقیقاتی که آزمایشگاه‌های خصوصی یا نیمه خصوصی را در خود جای داده و تکنسین را استخدام می‌کنند.
• شرکت‌های علمی و تحقیقاتی نیز تمایل به داشتن پیوندهای بین‌المللی قوی دارند که می‌تواند فرصت کار در خارج از کشور را فراهم کند.

البته بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که کارفرمایان برای تجربه، قبل از استخدام اهمیت زیادی قائل هستند، زیرا نه تنها آشنایی شما با روش‌های آزمایشگاهی را نشان می‌دهد، بلکه تعهد و علاقه شما را به این زمینه نشان می‌دهد. برخی از مدارک تحصیلی همراه با سال کاریابی هستند که می‌تواند فرصت خوبی باشد تا ببینید زندگی کاری در این بخش چگونه است.

اگر شما دارای مدرک تحصیلی هستید اما تجربه کاری ندارید، سعی کنید در یک محیط آزمایشگاهی یا علمی به کار پاره وقت یا داوطلبانه بپردازید. شما می توانید به کارفرمایان مراجعه کنید تا ببینید آیا می‌توان کسی را در سازمان آنها تحت الشعاع قرار داد یا خیر. به‌روز ماندن از تحولات این بخش نیز مفید است. می‌توانید عضویت یا دسترسی به منابع و اخبار مفید را از سازمان‌های مربوطه دریافت کنید، مانند:
موسسه فیزیک، موسسه علم و فناوری، انجمن زیست شناسی، انجمن شیمی 

مسیر توسعه شغل کارشناس علوم آزمایشگاهی

با پیشرفت، مسئولیت بیشتری را بر عهده خواهید گرفت، همچنین نظارت و مدیریت یک تیم و آزمایشگاه را بر عهده خواهید گرفت و کارهای پیچیده‌تری را انجام خواهید داد، که می‌تواند شامل تجزیه و تحلیل باشد و احتمالاً زمان بیشتری را در دفتر می‌گذرانید.
برای به دست آوردن ترفیع ممکن است لازم باشد به سمت یک کارفرمای بزرگتر یا نقشی در صنعتی بروید که در آن پیشرفت معمولاً تعریف شده است. تیم‌ها اغلب بزرگتر هستند و بنابراین نقش‌ها و سطوح مدیریت بیشتری را ارائه می‌دهند.
گرفتن مدارک بیشتر مانند کارشناسی ارشد یا دکترا و کسب دانش تخصصی ممکن است شما را قادر سازد به سمت تحقیقات علمی حرکت کنید. شما همچنین میتوانید با داشتن تحصیلات در رشته های مرتبط و اطلاع از آگهی های استخدام زیر به استخدام آزمایشگاه های معتبر درآیید:
استخدام رشته علوم آزمایشگاهی
استخدام دستیار تکنسین
استخدام تکنسین آزمایشگاه
استخدام تکنسین ارشد
استخدام مدیر آزمایشگاه

نحوه کار کردن کارشناس علوم آزمایشگاهی

استخدام کارشناس علوم آزمایشگاهی به شکل حضوری در آزمایشگاه یا محل مربوطه می باشد؛ زیرا این کار نیازمند انجام آزمایشاتی است که مستلزم محیط‌های خاص است. یعنی شما نمی‌توانید یک آزمایش به خصوص را در مکانی دور از آزمایشگاه مثل خانه انجام دهید. با این حال شما می‌توانید به دو شکل پاره‌وقت و تمام‌وقت به فعالیت بپردازید.

درآمد و حقوق کارشناس علوم آزمایشگاهی

میزان درآمد کارشناسان علوم آزمایشگاهی در ایران با توجه به محل فعالیت او، مدرک و نوع قرارداد او متفاوت است. همچنین بخشی که کارشناس در آن فعالیت دارد و حجم کار او نیز در این مساله تاثیرگذار است. با این حال در قراردادهای رسمی، حداقل حقوق تعیین شده توسط وزارت کار برای افراد لحاظ می‌شود.

مهارت‌های که یک کارشناس آزمایشگاهی

شما باید به عنوان یک تکنسین مهارت‌های زیر را داشته باشید:

• توانایی یادگیری تکنیک‌های خاص و کاربردی و استفاده از این دانش برای حل مشکلات فنی
• هماهنگی خوب دست و چشم، برای استفاده از تجهیزات فنی با دقت
• توانایی نگهداری و کالیبره کردن تجهیزات فنی
• مهارت‌های مدیریت زمان برای کار بر روی چندین پروژه مختلف به طور همزمان
• انعطاف پذیری برای کار با تعدادی از افراد و ارائه پشتیبانی برای آنها
• مهارت‌های ارتباط شفاهی عالی به منظور کار موثر با همکاران از تمام بخش‌های سازمان و توضیح تکنیک‌های پیچیده برای علاقه‌مندان.
• توانایی تجزیه و تحلیل داده‌ها
• تجربه در ارائه نمایش و نوشتن گزارش‌های فنی
• مهارت کار تیمی و صبر
• توجه به جزئیات
• مهارت‌های ارتباط گفتاری و نوشتاری خوب
• توانایی انجام چند کار
• مهارت حل مسئله
• توانایی تفکر تحلیلی و انتقادی
• داشتن پیشینه قوی در ریاضیات و علوم (زیست شناسی، شیمی و فیزیک)
• تمایل شدید به کار در یک محیط آزمایشگاهی.
• یک متخصص علوم دانشگاهی باید در تجزیه و تحلیل داده‌هایی که جمع آوری می‌کند ماهر باشد. بیشتر مطالعات به حجم عظیمی از داده‌ها منجر می‌شود. در بیشتر موارد نمی‌توان داده‌ها را به صورت دستی مدیریت کرد، بنابراین متخصص یا کارشناس باید بداند که کدام نرم افزار بهترین ابزار برای تجزیه و تحلیل آن خواهد بود. آنها باید بدانند که چگونه داده‌ها را تمیز و مرتب کنند تا بتوان آنها را تجزیه و تحلیل کرد، مانند کدگذاری نتایج به 0 برای بله و 1 برای خیر به منظور انجام رگرسیون لجستیک.
• شما همچنین به مهارت‌های عالی ثبت سوابق، همراه با ریاضیات و محاسبات اولیه نیاز دارید. همانطور که در حرفه خود پیشرفت می‌کنید، ممکن است نیاز به توسعه مهارت‌های مدیریت و رهبری داشته باشید.

ویژگی‌های شخصیتی کارشناس علوم آزمایشگاهی

دانستن پنج ویژگی برتر یک متخصص علوم آزمایشگاه می‌تواند به فرد کمک کند تصمیم بگیرد که آیا برای این حرفه مناسب است یا خیر. فردی که می‌خواهد به عنوان یک متخصص در آزمایشگاه کار کند، علاوه بر داشتن استعدادهای علمی و عملی مورد نیاز در محیط آزمایشگاهی، باید این پنج ویژگی را نیز داشته باشد.

اشتیاق به یادگیری
علم آزمایشگاهی یک رشته در حال رشد است. فردی که می‌خواهد در این حرفه کار کند باید اشتیاق بی‌پایان برای یادگیری داشته باشد. آنها باید آماده خواندن چندین مجله علمی مرتبط به طور منظم باشند. متخصص علوم دانشگاهی موفق همچنین باید در مورد ابزارها، تجهیزات و نرم افزارهای جدید برای استفاده در جمع آوری نمونه، آزمایش و تجزیه و تحلیل به روز باشد. آنها باید بتوانند این اشتیاق را با دیگران، از جمله دانشجویان و محققانی که رهبری می کنند، به اشتراک بگذارند.

تخصص شهودی
هنگامی که یک متخصص علوم دانشگاهی در حال انجام آزمایشی است، باید بتواند تغییرات جزئی در نمونه‌ها و نتایج را مشاهده کند. توانایی مشاهده یک ناهنجاری یا تفاوت، مهم نیست که چقدر کوچک یا نادر باشد، اما می‌تواند در حرفه یک فرد تفاوت ایجاد کند. گاهی اوقات، اکتشافات عمده بر اساس یک نتیجه غیرعادی یا یک تغییر کوچک در یک نمونه است. آنها همچنین باید در استفاده از ابزارهای مشاهده‌ای مختلف، از جمله میکروسکوپ، نرم افزار کامپیوتری، و سیستم‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها مهارت داشته باشند.

ارتباطات
اداره آمار کار توضیح می‌دهد که یکی دیگر از ویژگی‌های پنج گانه یک متخصص علوم دانشگاهی ارتباط است. یک متخصص علوم دانشگاهی باید بتواند نتایج آزمایشات خود را به اشتراک بگذارد. ممکن است لازم باشد این کار را به صورت شفاهی و کتبی انجام دهند. آنها باید بتوانند مفاهیم پیچیده‌ای را برای فردی که دانشمند نیست توضیح دهند، مثلاً اگر یک روزنامه نگار درباره مقاله‌ای که در یک مجله علمی منتشر کرده است، مصاحبه کند. 
 
تصمیم گیری
زمان و منابع محدود است، به خصوص در آزمایشگاه. تجهیزات گران هستند و یک متخصص علوم دانشگاهی ممکن است مجبور شود یک مورد را بر دیگری انتخاب کند. آنها همچنین ممکن است تصمیم بگیرند که چه زمانی یک آزمایش را به پایان برسانند، به خصوص اگر اشتباه پیش رفته باشد یا هیچ نتیجه مفیدی به همراه نداشته باشد. آنها همچنین باید بدانند که نتیجه منفی چه زمانی مفید است و چه معنایی برای مطالعه آنها دارد. متخصصان علوم دانشگاهی باید بدانند که چه سؤالاتی را بپرسند و به چه اطلاعاتی نیاز دارند تا به این سؤالات پاسخ دهند.

سخن پایانی

رشته علوم آزمایشگاهی رشته خاصی است. گذشته از تبحر، هوش، استعداد و مهارت، نیازمند داشتن روحیه مناسب جهت کار در محیط آزمایشگاهی نیز است. زیرا این محیط با خون، باکتری و... سروکار دارد و ممکن است آزمایش بر این موارد با روحیه هر کسی سازگار نباشد. به عنوان نمونه افرادی که علاقه مند به روش‌های پزشکی هستند و از بررسی باکتری‌ها و انگل‌ها در زیر میکروسکوپ لذت می‌برند می‌توانند کاندیدای مناسبی برای این شغل بوده و با ساخت رزومه آنلاین اطلاعات و مهارت خود را در اختیار کارفرمایان قرار دهند. پس بهتر است در کنار مواردی که در قسمت مهارت‌ها اشاره شد، به روحیه خود نیز توجه داشته باشید. حتی توصیه ما این است که به صورت تجربی، پیش از وارد شدن به این رشته، محیط آزمایشگاهی را از نزدیک ببینید، سپس در صورت مناسب بودن تمام شرایط وارد این رشته شوید.

سوالات متداول