معرفی شغل و شرح وظایف بازرس در شرکت سهامی خاص
در دنیای کسب‌وکار و فعالیت‌های تجاری، نظارت و شفافیت از ارکان اساسی موفقیت هر شرکتی محسوب می‌شوند. یکی از نقش‌های کلیدی در تضمین این شفافیت، بازرس شرکت است. بازرس شرکت (به انگلیسی Company Auditor) مسئولیت نظارت بر عملکرد و ارائه گزارش‌هایی مبتنی بر واقعیت به سهامداران و مجمع عمومی را برعهده دارد. در این مقاله، به معرفی شغل بازرس شرکت در ایران و شرح وظایف بازرس قانونی در شرکت‌های سهامی خاص خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
کار بازرس شرکت چیست؟
بازرس شرکت در حقیقت نقش ناظر مستقل را در ساختار شرکت ایفا می‌کند. کار اصلی او بررسی دقیق عملکرد کلی شرکت، تحلیل فرآیندها و اطمینان از انطباق فعالیت‌ها با قوانین تجارت و اساسنامه شرکت است. بازرس در ارتباط مستقیم با سهامداران قرار دارد و تضمین می‌کند که تصمیمات مدیران به نفع شرکت و سرمایه‌گذاران باشد. هدف اصلی بازرس، ایجاد شفافیت و جلوگیری از بروز تخلفات یا سوءاستفاده‌های احتمالی در مدیریت شرکت است. برخلاف وظایف مشخصی که در قوانین برای او تعریف شده، کار بازرس بیشتر به بررسی و ارزیابی کلان عملکرد شرکت و تهیه گزارش‌های مستقل محدود می‌شود.
جهت مشاهده آگهی‌های استخدام شرکت‌های معتبر در سایت ایران استخدام کلیک نمایید.
شرح وظایف بازرس در شرکت سهامی خاص
طبق قانون تجارت ایران، در شرکت‌های سهامی خاص، حضور بازرس اصلی و بازرس علی‌البدل الزامی است. بازرسان اصلی معمولاً به طور مستقیم وظایف نظارتی را بر عهده دارند و مسئول بررسی عملکرد شرکت و ارائه گزارش به مجمع عمومی هستند.
در مواقع خاص که بازرس اصلی به دلایلی مانند فوت، استعفا، یا عزل قادر به انجام وظایف خود نباشد، بازرس علی‌البدل وظایف او را بر عهده می‌گیرد. در ادامه به تفکیک به بررسی وظایف بازرس اصلی و علی البدل می‌پردازیم:
وظایف بازرس اصلی
- بررسی گزارش‌های مالی شرکت
اطمینان از صحت و درستی اسناد مالی مانند ترازنامه، صورت‌های سود و زیان، و سایر گزارش‌های ارائه‌شده به سهامداران. - نظارت بر انطباق عملکرد شرکت با قوانین
اطمینان از این که تمام فعالیت‌های شرکت طبق قوانین تجارت و اساسنامه شرکت انجام می‌شود. - ارائه گزارش به مجمع عمومی
تهیه و ارائه گزارشی جامع به سهامداران و مجمع عمومی درباره وضعیت مالی و عملکرد شرکت. - گزارش تخلفات یا سوءمدیریت
افشای هرگونه تخلف، تقلب یا سوءمدیریت در اداره شرکت به مجمع عمومی. - اطمینان از اجرای مصوبات مجمع عمومی
نظارت بر این که تصمیمات مجمع عمومی به درستی توسط هیئت مدیره و مدیران اجرا می‌شود.
شرح وظایف علی البدل
بازرس علی‌البدل معمولاً در حالت عادی وظایف اجرایی ندارد و نقش پشتیبان بازرس اصلی را ایفا می‌کند. وظایف او شامل موارد زیر است:
- جایگزینی بازرس اصلی
در صورت فوت، استعفا، عزل، یا عدم توانایی بازرس اصلی در انجام وظایف، بازرس علی‌البدل به صورت خودکار وظایف او را بر عهده می‌گیرد. - حفظ تداوم نظارت
اطمینان از این که فرآیندهای نظارتی شرکت در غیاب بازرس اصلی مختل نشود. - انجام وظایف قانونی در شرایط خاص
بازرس علی‌البدل تمامی وظایف بازرس اصلی را در صورت جایگزینی انجام می‌دهد، از جمله بررسی گزارش‌های مالی، ارائه گزارش به مجمع عمومی، و نظارت بر انطباق عملکرد شرکت با قوانین.
مسئولیت کیفری بازرس شرکت چیست؟
طبق ماده 267 لایحه قانونی اصلاح بخشی از “قانون تجارت”:
در صورتیکه فردی در سمت بازرسی شرکت سهامی، عامدانه در گزارش‌های خود در مورد اوضاع شرکت به مجمع عمومی اطلاعات خلاف حقیقت دهد، یا این اطلاعات را تصدیق کند به سه ماه تا دوسال حبس تادیبی محکوم خواهد شد.
شرایط انتخاب بازرس شرکت سهامی خاص و عام
در شرکت سهامی عام بازرسان توسط مجمع عمومی مؤسس و در شرکت سهامی خاص توسط مؤسسان انتخاب می‌گردند.
انتخاب و برکناری بازرسان پس از تشکیل و ثبت شرکت از وظایف مجمع عمومی سالیانه است.
در صورتیکه مجمع عمومی بازرس تعیین نکرده باشد یا بازرس نتواند یا نخواهد که گزارشات لازم را بدهد، طبق ماده 153 لایحه اصلاحی قانون تجارت 1347، باتوجه به درخواست هر ذی‌نفعی از دادگاه، بازرس شرکت با حکم و مبادرت دادگاه انتخاب می‌شود.
طبق ماده 144 لایحه اصلاحی قانون تجارت 1347 و تبصره ماده مبذور:
در شرکت‌های سهامی عام، مجمع عمومی عادی در هر سال یک یا چند بازرس انتخاب می‌کند. انتخاب مجدد این بازرسان بلامانع است. مجمع عمومی عادی به شرط اینکه جانشین بازرسان را انتخاب کند می‌تواند بازرس یا بازرسان را هر موقع عزل کند. (دوره مسئولیت بازرسان نمی‌تواند بیشتر از یک‌سال باشد. در صورت انتخاب مجدد می‌توانند دوباره به فعالیت خود ادامه دهند)
در قانون مربوطه در مورد شرایط انتخاب بازرسان در شرکت‌های سهامی صحبتی در رابطه با شرایط انتخاب نشده‌است.
شرایط داوطلبان امر بازرسی
طبق ماده یک آیین نامه، شرایط داوطلبان بازرسی به این شکل مققر شده‌است:
- حسن شهرت و عدم پیشینه کیفری مؤثر
- داشتن مدرک تحصیلی لیسانس یا بالاتر در یکی از رشته‌های متناسب با وظایف و مسئولیت‌های بازرسی به تشخیص کمیسیون مذکور در ماده 2
- دارا بودن حداقل 5 سال تجربه کاری متناسب با وظایف و مسئولیت‌های بازرسی به تشخیص کمیسیون مذکور در ماده 2
- داوطلب نباید اشتغال به نمایندگی مجلس داشته باشد
- داوطلب نباید بطور تمام وقت در مؤسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به آن اشتغال داشته‌باشد.
چه کسانی نمی‌توانند بازرس شرکت شوند؟
به موجب تبصره 144 قانون تجارت، اشخاص زیر نمی‌توانند به عنوان بازرس در شرکت‌های سهامی انتخاب شوند:
اشخاص مذکور در ماده 111 قانون تجارت شامل:
- محجورین و افرادیکه حکم ورشکستگی آن‌ها صادر شده‌است
- افرادیکه به علت ارتکاب جنایت با یکی از جنحه‌های سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، تدلیس، تصرف غیرقانونی در اموال عمومی به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی کلاً یا بعضاً محروم شده باشند (در مدت محرومیت)
همچنین طبق آیین‌نامه اجرای تبصره ماده 144 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، افراد زیر نمی‌توانند به عنوان بازرس شرکت‌های سهامی انتخاب شوند:
- افرادی که مدرک تحصیلی آن‌ها پایین‌تر از کارشناسی بوده و یا تحصیلات مرتبط را ندارند.
- افرادیکه سابقه کاری مرتبط حداقل 5 سال را ندارند
- افرادیکه در مشاغل دولتی و سازمان‌های وابسته به دولت (شهرداری‌ها و…) مشغول به فعالیت باشند
بررسی حقوق بازرس شرکت سهامی خاص
طبق ماده 155 لایحه اصلاحی قانون تجارت، اختیار تعیین حق‌الزحمه بازرس به مجمع عمومی واگذار شده است، اما جزئیات روش محاسبه آن مشخص نشده است. به همین دلیل، تعیین میزان دقیق این حق‌الزحمه نیازمند توافق میان بازرسان و مدیران شرکت است. نکته مهم این است که دستمزد بازرس باید متناسب با حجم کاری او باشد، که در این میان، میزان درآمد شرکت نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
سخن پایانی
بازرس شرکت نقشی حیاتی در حفظ شفافیت، سلامت مالی، و رعایت قوانین در شرکت‌های سهامی خاص ایفا می‌کند. این موقعیت شغلی نه تنها برای ایجاد اعتماد میان سهامداران و مدیران اهمیت دارد، بلکه تضمین‌کننده اجرای صحیح قوانین و تصمیمات مجمع عمومی است. آشنایی با وظایف و مسئولیت‌های بازرس، چه برای مدیران و چه برای سهامداران، می‌تواند به بهبود عملکرد و جلوگیری از تخلفات در شرکت‌ها کمک کند. بازرس شرکت به عنوان یک ناظر مستقل، ضامن انضباط و شفافیت در فضای کسب‌وکار است.
جهت مشاهده آگهی‌های استخدام شرکت‌های معتبر در سایت ایران استخدام کلیک نمایید.
منبع: ایران استخدام
