بررسی شرایط و مدت زمان مرخصی بدون حقوق
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که مرخصی بدون حقوق چیست و چه شرایطی برای درخواست و استفاده از آن وجود دارد؟ آیا قوانین مرخصی بدون حقوق برای کارمندان دولتی و کارگران بخش خصوصی یکسان است؟ همچنین، آیا مدت زمان مرخصی بدون حقوق در سابقه بازنشستگی محاسبه می‌شود؟ در این مطلب به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد و به بررسی جزئیات و شرایط مرتبط با مرخصی بدون حقوق در قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون کار می‌پردازیم.
فهرست مطالب
مرخصی بدون حقوق چیست؟
یکی از انواع مرخصی، مرخصی بدون حقوق (به انگلیسی unpaid leave) است که در آن کارمند به دلایل شخصی یا شرایط خاص، درخواست مرخصی می‌کند ولی طی آن مدت هیچ حقوق یا مزایای مالی از سوی کارفرما دریافت نمی‌کند. این نوع مرخصی معمولاً در مواقعی مانند نیاز به زمان طولانی برای درمان بیماری، مراقبت از خانواده یا تحصیل استفاده می‌شود. طول مدت مرخصی بدون حقوق معمولاً به توافق بین کارمند و کارفرما بستگی دارد و قوانین مربوط به آن می‌تواند در هر کشور یا سازمان متفاوت باشد.
در ادامه به بررسی قانون مرخصی بدون حقوق در قانون مدیریت خدمات کشوری و کارگران در طبق قانون کار می‌پردازیم.
مطلب مرتبط: آشنایی با انواع مرخصی در قانون کار + شرایط استفاده از مرخصی
مدت زمان مرخصی بدون حقوق کارمندان دولت
باتوجه به آیین نامه مرخصی بدون حقوق کارکنان دولت، کارمندان دستگاه‌های اجرایی می‌توانند با موافقت دستگاه مربوطه تا سقف 3 سال از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند. در صورتی که مرخصی برای ادامه تحصیلات عالی و تخصصی در رشته مرتبط با شغل کارمند باشد، این مدت می‌تواند تا 2 سال دیگر نیز تمدید شود.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق کارمندان پیمانی
طبق ماده 10 آیین نامه استخدام پیمانی، کارمندان پیمانی می‌توانند در مواقع نیاز، با موافقت رئیس واحد مربوطه سالانه 1 ماه از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق فرهنگیان
از آنجایی که کارمندان آموزش و پرورش جزو کارمندان رسمی دولت محسوب می‌شوند، تا سقف 3 سال می‌توانند از این مرخصی بهره‌مند شوند. همچنین اگر مرخصی به دلیل تحصیل در رشته مرتبط با شغل باشد، تا سقف 2 سال نیز به این مدت افزوده خواهد شد.
شرایط مرخصی بدون حقوق کارمندان رسمی
بر اساس ماده 32 آیین نامه مرخصی‌ها شرایط اخذ مرخصی بدون حقوق برای کارمندان دولت به شرح زیر است:
- اختتام دوره آزمایشی: کارمند باید دوره آزمایشی خود را به پایان رسانده باشد.
- در صورت نیاز قطعی به مرخصی: اگر کارمند استحقاق مرخصی نداشته باشد اما نیازش به مرخصی تأیید شده باشد.
- ادامه تحصیل: اگر کارمند قصد ادامه تحصیل داشته باشد و مدارک لازم را ارائه دهد.
- مسافرت با همسر: اگر کارمند مجبور باشد به همراه همسر خود به خارج از محل خدمت سفر کند.
- مرخصی استعلاجی: اگر کارمند پس از استفاده از چهار ماه مرخصی استعلاجی همچنان به دلیل همان بیماری یا بیماری دیگری قادر به بازگشت به کار نباشد، اما بیماری او صعب‌العلاج تشخیص داده نشود.
همچنین تبصره‌ای وجود دارد که به کارمندان آزمایشی امکان می‌دهد حداکثر تا 2 ماه مرخصی بدون حقوق داشته باشند، به شرط اینکه مدارک لازم ارائه و نیاز به مرخصی توسط مؤسسه تأیید شود.
الزامات درخواست مرخصی بدون حقوق کارمندان دولتی
برای درخواست این مرخصی کارمندان باید مراحل زیر را طی کنند:
- ارائه تقاضانامه: کارمند باید تقاضای خود را به صورت کتبی و با ذکر علت و مدت مرخصی به رئیس اداره ارائه کند.
- ارسال درخواست به وزارتخانه یا مؤسسه دولتی: رئیس اداره موظف است تقاضانامه را به وزارتخانه یا مؤسسه دولتی متبوع کارمند ارسال کند.
- تصمیم‌گیری توسط وزارتخانه یا مؤسسه دولتی: وزارتخانه یا مؤسسه دولتی پس از دریافت تقاضا تصمیم‌گیری کرده و در صورت موافقت، حکم مرخصی بدون حقوق را صادر می‌کند.
- رعایت مقررات: صدور حکم مرخصی باید مطابق با تبصره 2 ماده 49 قانون استخدام کشوری انجام شود.
این الزامات باید رعایت شوند تا درخواست مرخصی بدون حقوق معتبر باشد و مورد بررسی قرار گیرد.
مدت زمان مرخصی بدون حقوق در قانون کار (بخش خصوصی)
طبق ماده 16 قانون کار، مدت زمان مرخصی بدون حقوق که از آن می‌شود به عنوان مرخصی تحصیلی هم استفاده شود برای کارگران تا 2 سال است. این مدت در صورت تحصیل قابل تا 2 دو سال دیگر نیز قابل تمدید است. همچنین، ماده 72 قانون کار بیان می‌کند که مدت زمان، شرایط استفاده و بازگشت به کار بعد از مرخصی، باید با توافق کتبی بین کارگر و کارفرما تعیین شود.
همچنین زنان کارمندی که همسرانشان به مأموریت رفته باشند، می‌توانند تا 6 سال از این مرخصی استفاده کنند. لازم به ذکر است، در این مدت، کارفرما موظف به حفظ موقعیت شغلی آن‌ها نیست.
شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق قانون کار
بر اساس ماده ۷۲ قانون کار، شرایط استفاده از این مرخصی در بخش خصوصی به این صورت است:
- توافق کتبی: استفاده از مرخصی بدون حقوق نیازمند توافق کتبی بین کارگر (یا نماینده قانونی او) و کارفرما است.
- نحوه و مدت مرخصی: نحوه استفاده از مرخصی و مدت آن نیز باید به صورت توافقی بین طرفین تعیین شود.
- شرایط بازگشت به کار: شرایط بازگشت به کار پس از اتمام مرخصی نیز باید از پیش با توافق بین کارگر و کارفرما مشخص شود.
بنابراین، تمامی مراحل، از تعیین مدت مرخصی تا شرایط برگشت، به توافق دو طرف (کارگر و کارفرما) بستگی دارد.
تفاوت غیبت با مرخصی بدون حقوق چیست؟
- مرخصی بدون حقوق: زمانی است که کارمند یا کارگر به دلایل شخصی یا خانوادگی، با درخواست خود و موافقت کارفرما، مدتی از کار فاصله می‌گیرد و در این مدت هیچ حقوق یا مزایایی دریافت نمی‌کند. این نوع مرخصی از پیش با توافق کارفرما تعیین می‌شود.
- غیبت: به عدم حضور بدون اطلاع یا بدون اجازه کارفرما اشاره دارد. غیبت ممکن است منجر به عواقب انضباطی مانند اخطار یا حتی اخراج کارمند شود.
احتساب مرخصی بدون حقوق در سنوات بازنشستگی
با توجه به ماده 105 قانون مدیریت خدمات کشوری و متن ارائه شده، مرخصی بدون حقوق در سنوات بازنشستگی کارمندان دولتی محاسبه نمی‌شود. به این دلیل که:
- سابقه خدمت برای بازنشستگی: فقط شامل مدت زمانی است که کارمند در حالت اشتغال تمام وقت بوده و کسورات بازنشستگی مربوطه را پرداخت کرده است.
- مرخصی بدون حقوق: به عنوان خدمت دولتی محسوب نمی‌شود و پرداخت کسور بازنشستگی برای این مدت امکان‌پذیر نیست.
بنابراین، مدت زمان مرخصی بدون حقوق در محاسبه سنوات بازنشستگی تأثیری نخواهد داشت و به عنوان سابقه خدمت منظور نمی‌گردد.
سخن پایانی
در پایان باید گفت مرخصی بدون حقوق فرصتی مناسب برای کارمندان و کارگران است تا در مواقع ضروری و شرایط خاص از آن بهره ببرند. با این حال، درک دقیق از قوانین و شرایط مربوط به آن، از جمله مدت مرخصی، نحوه درخواست و تأثیرات آن بر سنوات بازنشستگی، اهمیت زیادی دارد. آگاهی از این مقررات می‌تواند به کارمندان کمک کند تا با خیالی آسوده‌تر تصمیمات مرتبط با مرخصی خود را اتخاذ کرده و از حقوق قانونی خود بهره‌مند شوند.
