شغل کارشناس برنامهریزی و تولید بهعنوان یکی از موقعیتهای کلیدی در ساختار سازمانی شرکتهای تولیدی، معمولاً در بخش خصوصی و صنایع مبتنی بر فرآیندهای تولیدی حضور پررنگتری دارد. این جایگاه شغلی، محوریت اصلی در هماهنگی عملیات تولید، زمانبندی خطوط، تخصیص منابع، کنترل ظرفیت و بهینهسازی فرآیندها را بر عهده دارد و عمدتاً در زنجیره تأمین و بهرهبرداری کارخانهها نقش موثری ایفا میکند. در ساختار منابع انسانی شرکتهای تولیدی، عناوین «کارش و در بازار کار فعلی، عنوان «کارشناس برنامهریزی و تولید» اغلب بهصورت یک موقعیت واحد تعریف میشود که از فرد انتظار میرود هم وظایف اجرایی مربوط به تولید را انجام دهد، هم وظایف تحلیلی و مدیریتی مربوط به برنامهریزی را پوشش دهد. دادههای بهدستآمده از آگهیهای استخدامی منتشرشده در سایت ایران استخدام نشان میدهد که برای این موقعیت شغلی در ساختارهای دولتی، گرچه عنوانهایی مشابه از نظر نام (مانند «کارشناس طرح و برنامه» یا «کارشناس بهرهوری») وجود دارد، اما ماهیت وظایف آنها در بخش دولتی، عمدتاً ناظر بر برنامهریزی کلان، تحلیل دادههای آماری، بودجهریزی، و ارزیابی عملکرد سازمانی است، نه برنامهریزی اجرایی در سطح تولید. بررسیها حاکی از آن است که شرایط احراز کارشناس برنامهریزی و تولید عموماً ترکیبی از تحصیلات دانشگاهی، تجربه کاری مرتبط و تسلط به ابزارهای تخصصی برنامهریزی میباشد. اگرچه در بسیاری از آگهیهای شغل کارشناس برنامهریزی و تولید، رشته تحصیلی مهندسی صنایع بهعنوان گزینهی پایه و ترجیحی شناخته میشود، اما واقعیت این است که نوع صنعت، بهطور مستقیم بر رشته تحصیلی موردنیاز برای این موقعیت شغلی اثرگذار است. برای مثال در صنایع خودروسازی یا ماشینسازی، معمولاً اولویت با فارغالتحصیلان رشتههای مهندسی مکانیک، مهندسی برق، ساخت و تولید و مهندسی مکاترونیک میباشد درمقابل در کارخانههای مواد شیمیایی، آرایشیـبهداشتی یا پتروشیمیها، رشتههایی مانند مهندسی شیمی، مهندسی پلیمر یا مهندسی فرآیند در اولویت قرار دارند؛ چرا که ماهیت تولید در این صنایع نیازمند آشنایی با واکنشهای شیمیایی، ایمنی مواد و کنترل کیفی خاص است. در بررسی آگهیهای منتشرشده برای موقعیت کارشناس برنامهریزی و تولید، چند دسته مهارت تخصصی بهطور مکرر از سوی کارفرمایان مورد تأکید قرار گرفتهاند. در رأس این مهارتها، تسلط کامل به نرمافزار Excel در سطح پیشرفته قرار دارد؛ بهگونهای که توانایی کار با فرمولهای پیچیده، Pivot Table، ترسیم نمودارهای دینامیک و تحلیل دادههای تولید، در بیش از 80 درصد آگهیها صراحتاً ذکر شده است. همچنین، تسلط بر نرمافزارهای برنامهریزی منابع سازمان (ERP) بهویژه در ماژولهای تولید و انبار، یکی از مهمترین انتظارات کارفرمایان در صنایع متوسط تا بزرگ محسوب میشود. در این میان، آشنایی با سیستمهایی نظیر SAP، راهکاران، سپیدار و Oracle نیز بهعنوان امتیاز رقابتی محسوب میگردد. مهارتهای مرتبط با تحلیل شاخصهای کلیدی عملکرد تولید (KPIs) نیز از جمله مواردی است که در آگهیها تکرار بالایی داشته است؛ از جمله توانایی در پایش نرخ تحقق برنامه تولید، ضایعات، توقفات خط، میزان بهرهوری اپراتورها و تحلیل مغایرتها. برخی کارفرمایان همچنین از متقاضیان انتظار دارند که با مفاهیم بهبود بهرهوری مانند 5S، TPM، Lean Manufacturing و اصول Six Sigma آشنایی داشته باشند و بتوانند در طراحی یا اصلاح فرآیندهای تولید نقش فعالی ایفا کنند. آشنایی با تکنیکهای ظرفیتسنجی، زمانسنجی و بالانس خطوط تولید نیز بهویژه در شرکتهای با خطوط تولید پیوسته یا چندشیفته بهعنوان یک قابلیت کلیدی شناخته میشود. بررسیها نشان میدهد که اکثریت آگهیهای شغل «کارشناس برنامهریزی و تولید» با اولویت جذب نیروی آقا منتشر شدهاند؛ نکته مهم این است که محدودیت جنسیتی در این شغل، بیشتر ناشی از الزامات محیطی و فرهنگی برخی صنایع و واحدهای تولیدی میباشد.