آشنایی با رشته فیزیک

معرفی رشته فیزیک

ایران استخدام: سایت ایران استخدام در این صفحه به معرفی رشته فیزیک پرداخته است امیدواریم این اطلاعات برای شما عزیزان سودمند واقع شود.
توجه! کاربران گرامی، مجموعه مباحث آشنایی با رشته های شغلی و تحصیلی در سایت ایران استخدام جهت آشنایی کلی با مباحث کلی و پیرامون هر رشته شغلی و یا تحصیلی توسط گروه نویسندگان ایران استخدام تهیه، تنظیم و ارسال میگردند.

فيزيك

شايد بشر اولين بار با كشف قانون حركت، قانوني كه حيات و هستي وابسته به آن است، با علم فيزيك آشنا شد. علمي كه به ياري ‌آن چرخ‌ها را ساخت، شكار كرد و شكارش را حمل نمود و سپس به مرور با كشف قوانين بيشتري از علم فيزيك توانست بنياد مسائل و قوانين طبيعت را درك و با به خدمت در آوردن و استفاده از اين قوانين به تمدن قرن بيستم دست پيدا كند. به زبان ديگر فيزيك‌ علم‌ زندگي‌ است‌ و مي‌توان‌ گفت‌ كه‌ جهان‌ در بزرگترين‌ مقياس‌ تا ريزترين‌ مقياس‌ در ارتباط‌ با علم‌ فيزيك‌ مي‌باشد اما آنچه‌ در رشته‌ فيزيك‌ در حد ليسانس‌ آموزش‌ داده‌ مي‌شود عبارت‌ است‌ از فيزيك‌ دبيرستاني‌ به‌ اضافه‌ فيزيك‌ قرن‌ بيستم‌ . از سوي‌ ديگر مي‌توان‌ گفت‌ كه‌ فيزيك‌ در حد ليسانس‌ مفاهيم‌ فيزيك‌ دبيرستاني‌ را عميق‌تر كرده‌ و طرز برخورد با مسائل‌ فيزيكي‌ را آموزش‌ مي‌دهد. اين‌ رشته‌ در دوره‌ كارشناسي‌ داراي‌ 5 گرايش‌ اتمي‌ ـ مولكولي‌، هسته‌اي‌، حالت‌ جامد، هواشناسي‌ و اختر فيزيك است‌ كه‌ تعداد واحدهاي‌ تخصصي‌ هريك‌ از اين‌ گرايش‌ها در دوره‌ كارشناسي‌ بسيار محدود است‌ و به‌ همين‌ دليل‌ گرايش‌هاي‌ فوق‌ در اين‌ دوره‌ تفاوت‌ محسوسي‌ با يكديگر ندارند.(اين رشته در دو مقطع دكتراي پيوسته و كارشناسي در آزمون سراسري دانشجو مي‌پذيرد.)
گرايش‌ اتمي‌ ـ مولكولي:
فيزيك‌ اتمي‌ به‌ بررسي‌ نقل‌ و انتقال‌ الكترون‌هاي‌ اطراف‌ هسته‌ مي‌پردازد و خواص‌ آنها را مورد بررسي‌ قرار مي‌دهد؛ يعني‌ ما در فيزيك‌ اتمي‌ كاري‌ به‌ اين‌ نداريم‌ كه‌ هسته‌ از چه‌ تشكيل‌ شده‌ است‌ بلكه‌ هسته‌ براي ‌ما‌ مركزي‌ با بار مثبت‌ است‌ و بيشتر توجه‌ ما جلب‌ الكترون‌هاي‌ اطراف‌ هسته‌ مي‌شود.
درس‌هاي‌ اين‌ رشته‌ در طول‌ تحصيل :
دروس‌ مشترك‌ بين‌ گرايش‌هاي‌ مختلف‌ فيزيك‌:
رياضي‌ عمومي‌ ، معادلات‌ ديفرانسيل‌، فيزيك‌ پايه‌ ، شيمي‌ عمومي‌، مباني‌ كامپيوتر و برنامه‌سازي‌ ، فيزيك‌ جديد ، مكانيك‌ تحليلي‌ ، ترموديناميك‌ و مكانيك‌ آماري‌، رياضي‌ فيزيك‌ ، الكترومغناطيس‌ ، مكانيك‌ كوانتومي‌ ، اپتيك‌ .
دروس‌ تخصصي‌ گرايش‌ اتمي ‌ـ مولكولي:
اپتيك‌ كاربردي‌، اسپكتروسكپي‌، روش‌هاي‌ تجربي‌ در فيزيك‌ اتمي‌، كاربردهاي‌ ليزر، تكنيك‌ خلاء .
گرايش‌ فيزيك‌ هسته‌اي‌:
در فيزيك‌ هسته‌اي‌، خود هسته‌، مورد مطالعه‌ قرار مي‌گيرد؛ يعني‌ متخصصان‌ و دانشمندان‌ بررسي‌ مي‌كنند كه‌ هسته‌ از چه‌ تشكيل‌ شده‌ و چه‌ نيروهايي‌ بين‌ اجزاي‌ هسته‌ حكمفرما است‌ و در نتيجه واكنش‌هاي‌ انجام‌ شده‌، چقدر انرژي‌ آزاد مي‌گردد؟
دروس‌ تخصصي‌ گرايش‌ هسته‌اي :
فيزيك‌ هسته‌اي‌ ، فيزيك‌ راكتور ، آشكار سازها و سيستم‌ها، اندازه‌گيري‌ هسته‌اي‌، شتاب‌دهنده‌هاي‌ ذرات‌، راديوايزوتوپ‌ و كاربرد آن‌، شيمي‌ هسته‌اي‌، حفاظت‌ در برابر پرتوها.
گرايش‌ فيزيك‌ حالت‌ جامد:
گرايش‌ حالت‌ جامد مربوط‌ به‌ سيستم‌هاي‌ بس‌ ذره‌اي‌ مخصوصاً جامدات‌ است‌. ابتدايي‌ترين‌ كار در اين‌ گرايش‌ بررسي‌ بلورهاي‌ جامدات‌ و خواص‌ اپتيكي‌، مكانيكي‌، الكتريكي‌ و صوتي‌ امواجي‌ است‌ كه‌ در آن‌ منتشر مي‌شود. اين‌ بررسي‌ منجر به‌ پديده‌هاي‌ مختلفي‌ مثل‌ ابر رسانايي‌، نيمه‌رسانايي‌ يا پخش‌ و انتقال‌ گرما مي‌گردد.
دروس‌ تخصصي‌ گرايش‌ حالت‌ جامد:
فيزيك‌ حالت‌ جامد، فيزيك‌ لايه‌هاي‌ نازك‌، فيزيك‌ قطعات‌ نيمه‌رسانا ، ابررسانايي‌ و كاربرد آن‌، بلورشناسي‌، الكترونيك‌ ، رشد بلور و تكنولوژي‌ نيمه‌رساناها است.
گرايش‌ هواشناسي‌:
گرايش‌ هواشناسي‌، اطلاعات‌ پايه‌اي‌ و متنوعي‌ درباره‌ انواع‌ پديده‌هاي‌ جوي‌ و برخورد علمي‌ با آنها ارائه‌ مي‌دهد و همچنين‌ با مطالعه‌ ديناميك‌ وضعيت‌ هوا مي‌توان‌ بررسي‌ كرد كه‌ شرايط‌ هوا چگونه‌ تغيير كرده‌ و چه‌ پارامترهايي‌ براي‌ ايجاد اين‌ تغيير لازم‌ است‌؟
دروس‌ تخصصي‌ گرايش‌ هواشناسي :
هواشناسي‌ سينوپتيكي‌ ، هواشناسي‌ ديناميكي‌ ، هواشناسي‌ فيزيكي‌ ، آمار در هواشناسي‌.
گرايش‌ اختر فيزيك :
سه‌ بخش‌ اصلي‌ اين‌ گرايش‌ را نجوم‌ رصدي‌، اخترشناسي‌ و كيهان‌شناسي‌ تشكيل‌ مي‌دهد. در بخش‌ نجوم‌ كه‌ جنبه‌ مشاهداتي‌ دارد، پديده‌هاي‌ مختلف‌ نجومي‌ را رصد و ثبت‌ كرده‌ و سپس‌ از آنها عكس‌ گرفته‌ و طيف‌ آنها را مي‌سنجند. در اخترشناسي‌ كه‌ جنبه‌ نظري‌ دارد وضعيت‌ ستارگان‌ مورد مطالعه‌ قرار مي‌گيرد؛ يعني‌ بررسي‌ مي‌شود كه‌ هر ستاره‌ در چه‌ مرحله‌اي‌ قرار دارد و چه‌ اتفاقاتي‌ برايش‌ رخ‌ مي‌دهد؟ كيهان‌شناسي‌ نيز به‌ صورت‌ كلاسيك‌ به‌ چگونگي‌ ايجاد جهان‌ و تشكيل‌ ساختارهاي‌ كهكشاني‌ مانند خوشه‌ها و ابر خوشه‌ها مي‌پردازد.
آینده شغلی ، بازار کار، درآمد

امروزه اگر کشوری بخواهد پیشرفت کند باید پژوهش کند و چیزهای جدیدی بسازد. اگر بخواهد پژوهش کند باید به آزمایشگاهها برود و اگر بخواهد در آزمایشگاهها کار کند،‌ احتیاج به تیم علمی دارد و در یک تیم علمی نیز همیشه متخصصان شاخه‌های مختلف فیزیک حضور دارند چون هر کاری که بخواهیم انجام بدهیم باید بنیان فیزیکی داشته باشد.

دکتر پروین در ادامه می گوید: «برای مثال اگر بخواهیم یک دستگاه الکتریکی بسازیم اول باید بدانیم چه قوانین فیزیکی بر آن حاکم است و بعد از شناخت آن قوانین، می‌توان دستگاه مورد نظر را با استفاده از فن و هنر ساخت.

«اگر کسی فیزیک را خوب خوانده باشد در سازمانهای مختلف کشور از قبیل صداوسیما، برنامه و بودجه، مخابرات و همچنین در صنایع مختلف مفید واقع شده و موفق می‌گردد. چون دانشجویان فیزیک مطلب مختلفی از قبیل الکتریسیته و مکانیک می‌خوانند و در زمینه‌های مختلف دید وسیعی پیدا می‌کنند.»

آقای صحبت‌زاده دانشجوی دکتری فیزیک دانشگاه شهید بهشتی در مورد موقعیت‌های شغلی فارغ‌التحصیلان فیزیک می‌گوید: «فارغ‌التحصیلان این رشته در حد کارشناسی می‌توانند در صنعت مخابرات و ارتباطات ، نیروگاههای هسته‌ای ، مراکز تولید قطعات غیرهادی و سلول‌های خورشیدی، صنایع تولید و نگهداری لیزر در صنعت، پزشکی و نظامی و سازمان انرژی اتمی فعالیت کنند.»

داریوش شیرازی فارغ‌التحصیل این رشته نیز می‌گوید: «اگر کسی به امید به دست آوردن یک موقعیت شغلی مناسب، واردرشته فیزیک بشود، باید بداند که در انتها فقط یک مدرک لیسانس به دست خواهد آورد. برای این که رشته‌های علوم پایه و از جمله فیزیک در جامعه ما موقعیت کاری مناسبی ندارند و در نهایت اگر شانس داشته باشند جذب کلاسهای تقویتی و خصوصی می‌شوند.»

البته این در مورد دانشجویانی صدق می‌کند که رشته فیزیک انتخاب چهل یا سی به بعد آنها بوده است و در واقع به امید این که فقط در دانشگاه پذیرفته شوند این رشته را انتخاب کرده‌اند وگرنه دانشجویانی که با علاقه و دقت و تامل بسیار این رشته را انتخاب کرده‌اند حتی به صورت خصوصی نیز در این رشته فعالیت می‌کند. برای مثال یکی از فارغ‌التحصیلان این رشته کارگاهی برای ساخت وسایل اپتیکی دایر کرده است و یا تعدادی از فارغ‌التحصیلان با شرکت ایران خودرو برای بعضی از پروژه‌های این شرکت قرارداد بسته‌اند چون دانشجویان این رشته یاد می‌گیرند با مسائلی که در پیش رویشان قرار می‌گیرد براحتی برخورد کرده و مدل‌ ساده‌ای برای حل مسائل ارائه بدهند.

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه:

اسماعیلیان دانشجوی دکتری فیزیک هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: «فیزیک منهای ریاضی یعنی صفر به همین دلیل دانشجویان این رشته باید از نظر ریاضیات در سطح بسیار بالایی باشند.»

سامان مقیمی عراقی نیز معتقد است که دانشجوی این رشته باید به فیزیک علاقه‌مند باشد به این معنی که از آنچه یاد گرفته است بتواند در زندگی روزمره خویش استفاده کند.

برای مثال با توجه به معلومات فیزیک دبیرستانی خود بررسی کند که آبی که از شیر آب می‌ریزد چرا به تدریج باریک می‌شود و سطح مقطع آن در این هنگام به چه حدی می‌رسد؟

بی‌شک عواملی که باعث شد نیوتن با افتادن سیب پی به قانون جاذبه ببرد، کنجکاوی مفرط، صبر و بردباری، مطالعه و آزمایش‌های مستمر و قدرت تحلیلی همراه با تفکر فراوان بود که با مشاهده پدیده‌های تکراری و عادی زندگی روزمره قوانینی را کشف کرد.

دکتر منیژه رهبر در این باره می‌گوید: «برخلاف رشته‌های مهندسی که با اتفاقات علمی کار دارند در رشته‌های علوم پایه از جمله فیزیک به چگونگی پیش‌آمدهای علمی توجه می‌کنند و در واقع به دنبال یافتن دلایل و چرایی هر پدیده یا اتفاق هستند و به همین دلیل بچه‌هایی که مستعد،‌ باهوش و کنجکاو هستند، می‌توانند در این رشته موفق گردند.

اما متاسفانه چون در دبیرستان فیزیک بخوبی آموزش داده نمی‌شود و دانش‌آموزان تنها به حفظ فرمول‌ها می‌پردازند، نمی‌توانند بین آنچه خوانده‌اند و آنچه در دنیای خارج وجود دارد، ارتباط برقرار کنند و در نتیجه کنجکاوی آنها تحریک نمی‌شود و تعداد اندکی از دانش‌آموزان با استعداد به رشته فیزیک علاقه‌مند شده و این رشته را انتخاب می‌کنند.»

مهم این است که دانشجوی فیزیک از آنچه در اطرافش اتفاق می‌افتد به راحتی نگذرد.

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:

امروزه اگر ما به فکر پیشرفت و ساخت وسایل صنایع مختلف کشورمان از نظامی گرفته تا پزشکی نباشیم باید این صنایع را به صورت آماده از کشورهای دیگر بخریم که این کار احتیاج به سرمایه‌ای گزاف دارد و باعث وابستگی کشور ما به کشورهای صنعتی می‌گردد»

دکتر رهبر نیز در همین زمینه می‌گوید: «ما در ایران صنایع چندانی نداریم و صنایع موجود نیز بیشتر مونتاژ بوده و ابتکاری نیست اما اگر روزی بخواهیم صنایع پیشرفته‌ای داشته باشیم باید خواص مواد را بدانیم تا متوجه شویم که چطور می‌توان از آنها استفاده بهتری بکنیم و وضعیت آن را بهبود ببخشیم و چنین پیشرفتی تنها با توسعه و پیشرفت علم فیزیک امکان‌پذیر است چرا که متخصصان فیزیک می‌توانند موجب بهبود کیفیت محصولات گشته و یا وسایل جدید طراحی بکند. یعنی ما به جای این که مواد خام خود را خیلی ارزان صادر کنیم به یاری دانش فیزیک آنها را به محصولات ساخته تبدیل بکنیم چرا که این محصولات ارزش افزوده بسیار زیادی دارد.

کار ی کشور پیشرفته‌ای مثل ژاپن انجام داد. چون این کشور به یاری صنایع نیمه ‌رسانا، ترانزیستور و الکترونیک پیشرفت کرده است،‌صنایعی که علم زیربنایی آنها فیزیک می‌باشد.»

نکات تکمیلی

دکتر هادی دویلو استاد مهندسی هسته‌ای دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر می‌گوید: «بیشتر واحدهای درسی دانشجویان گرایش‌های مختلف رشته فیزیک، در دوره لیسانس مشترک چرا که دانشجویان فیزیک تنها در سال آخر تحصیلی اقدام به انتخاب گرایش خود می‌کنند و هر گرایش نیز تنها 9 واحد تخصصی یعنی سه درس تدریس می‌شود و به همین دلیل نمی‌توان بین یک لیسانس گرایش فیزیک حالت جامد یا هسته ‌ای و یا سایر گرایشهای تفاوتی قائل شد یعنی یک لیسانس فیزیک در هیچ‌یک از گرایشها متخصص نمی‌شود».

دکتر عراقی استاد فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر با تاکید بر همین امر می‌گوید: «هر دانشجوی فیزیک در دوره کارشناسی باید 130 واحد بگذراند که دروس تخصصی هر یک از گرایشها فقط 9 واحد از این 130 واحد است و بدون شک 9 واحد نمی‌تواند تغییری در دیدگاه دانشجویان ایجاد کند و هر دانشجو فقط شناختی جزئی نسبت به گرایش مورد نظر خود پیدا می‌کند. تازه، گاه همین 9 واحد نیز به گونه‌ای مشترک اما در دروسی مختلف در هر یک از گرایشها تدریس می‌شود یعنی کتابها یا واحدهای درسی هر گرایش، متفاوت است اما در کل همه به اطلاعات یکسانی دست پیدا می‌کنند. در نتیجه یک لیسانسه فیزیک، یک کارشناس فیزیک به معنای عام آن است و کارشناس یا متخصص در یکی از گرایشهای فوق به شمار نمی‌آید