جزییات روند جدید گزینش آزمون استخدامی معلمان

علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش شنبه همین هفته با بیان این مطلب تأکید کرد: «تلاش می‌شود ۶۰هزار معلم پذیرفته‌شده در مرحله نخست سه آزمون استخدامی آموزش و پرورش، بار دیگر بازبینی شوند».

شاید بتوان بازبینی در نتایج آزمون استخدامی این وزارتخانه و ورود این گروه انبوه به کسوت معلمی را نشانه‌ای از تغییر در سیاست‌های گزینش معلمان دانست.

در نظام آموزشی کشور ما برای ارزیابی شایستگی معلمان مدت‌هاست از ترکیب نمره علمی و مصاحبه استفاده می‌شود که در آن،۴۰درصد به نمره علمی و ۶۰درصد به ارزیابی مصاحبه و گزینش اختصاص می‌یابد؛ این رویکرد به‌ دنبال تعادلی میان تخصص علمی و مهارت‌های شخصیتی معلمان است.

با این حال، این ترکیب مزایا و معایب خاصی هم دارد که ممکن است تأثیرات مختلفی بر کیفیت آموزش و فرایند جذب معلمان داشته باشد؛ برخی کارشناسان بر این باورند که اهمیت بیش از حد به مصاحبه‌ها ممکن است منجر به اعمال سلیقه‌های فردی و نادیده گرفتن تخصص علمی داوطلبان ورود به این حرفه شود، گروهی دیگر معتقدند ارزیابی شخصیتی و ارتباطی معلمان به همان اندازه تخصص علمی اهمیت دارد.

 این روش مطلوب نیست

---

در تازه‌ترین اظهارنظر در این خصوص، قاسم احمدی لاشکی، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش با انتقاد از شیوه فعلی گزینش و جذب معلمان گفته است: در آخرین آزمون آموزش و پرورش، برای جذب معلمان ۴۰درصد نمره علمی و ۶۰درصد مصاحبه در نظر گرفته شده که این روش مطلوب نیست و لازم است تأکید بیشتری بر نمره علمی صورت گیرد.

وی پیشنهاد کرده برای سال آینده، ۷۰درصد وزن به نمره علمی و ۳۰درصد به مصاحبه اختصاص داده شود؛ همچنین تأکید کرده با کاهش تأثیر مصاحبه و افزایش وزن نمره علمی، می‌توان میزان اعتراض‌ها را به حداقل رساند و روند انتخاب معلمان را عادلانه‌تر کرد.

معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش، درباره روند گزینش معلمان عنوان می‌کند: گزینش برای تمامی دستگاه‌ها ضروری است و در آموزش‌ و پرورش از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است؛ معلمی صرفاً با داشتن نمره علمی کافی نیست؛ ممکن است فردی انگیزه لازم را برای این حرفه نداشته باشد؛ معلمی یک عشق بوده و نیازمند زندگی کردن با دانش‌آموزان است، این شغل مانند کنکور سراسری نیست که افراد تنها براساس ترتیب امتیاز انتخاب شوند.

گزینش جایگاه و اهمیت خاص خود را دارد و ضروری است؛ در تمامی دنیا نیز برای هر شغلی شرایط و شاخص‌هایی تعریف شده که افراد باید واجد آن‌ها باشند؛ بنابراین، تندروی‌های بی‌مورد یا سهل‌انگاری در این فرایند قابل قبول نیست.

با این حال در سال‌های اخیر بسیاری از کارشناسان آموزش و پرورش معمولاً به ترکیب علمی و مصاحبه با درصدهای متفاوت نگاهی دوگانه داشته‌اند؛ برخی معتقدند توجه به ویژگی‌های شخصی و ارتباطی معلمان از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که معلم علاوه بر انتقال علم، باید مهارت‌های ارتباطی، اخلاقی و اجتماعی نیز داشته باشد؛ در حالی که گروه دیگری از کارشناسان بر این باورند که نمره علمی باید اهمیت بیشتری داشته باشد و در مواردی، ممکن است تأکید بیش از حد بر مصاحبه و گزینش به معنای نادیده گرفتن تخصص علمی باشد.

 تأکید بر نمره علمی و فرایند گزینش عادلانه

---

محمد وحیدی، عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی با انتقاد از ترکیب ۴۰درصد نمره علمی و ۶۰درصد مصاحبه، تأکید کرده این ترکیب باید به نفع نمره علمی تغییر کند تا فرایند گزینش عادلانه‌تر شود.

وی به احتمال اعمال سلیقه‌های فردی در گزینش اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از معایب عمده ترکیب حاضر این است که در مصاحبه‌ها ممکن است سلیقه‌ها و پیش‌داوری‌های شخصی افراد دخیل شوند و افراد با توانایی علمی بالا اما ویژگی‌های شخصی کمتر مطلوب، از شانس کمتری برخوردار شوند.

وحیدی می‌افزاید: اختصاص ۴۰ درصد به نمره علمی ممکن است به اندازه کافی بر مهارت‌های علمی و تخصص فرد تأکید نکند، برخی معلمان ممکن است در مصاحبه قوی باشند، ولی از نظر علمی ضعیف‌تر از دیگران باشند؛ همچنین تأثیر فشارهای روانی در مصاحبه ممکن است روی عملکرد فرد تأثیر منفی بگذارد و به همین دلیل افراد با توانایی علمی بالا ممکن است نتوانند در مصاحبه‌ها به‌خوبی عمل کنند.

بطحایی، وزیر پیشین آموزش و پرورش هم با انتقاد از نمره بالای گزینش و مصاحبه در استخدام معلمان گفته بود: بی‌تردید گزینش می‌تواند در داشتن یک معلم موفق تأثیرگذار باشد، اما متأسفانه ما با روش‌های غلطی که دائم در حال اشاعه دادنش هستیم موجب می‌شویم آن جامعه معلمی که می‌تواند خروجی‌های قابل قبولی برای کشور داشته باشد، به‌ وجود نیاید.

به‌ هرحال دانش‌آموز می‌خواهد توسط این معلم آموزش ببیند و معلم راهبر تربیتی او است، وقتی معلم ضعیف باشد و سواد و مهارت ضعیفی داشته باشد، ولی روی کلیدواژه‌ها و مفاهیمی که نمی‌خواهم بگویم بی‌اهمیت، اما با اولویت‌های پایین‌تری تمرکز کند، بنابراین نتیجه‌اش می‌شود اینکه امروز می‌بینید، معدل علمی دانش‌آموزان بسیار پایین آمده و به حدود ۸ و ۹ رسیده ‌است.

واضح است اگر معلم نتواند مفاهیم را به‌درستی تدریس کند، حتی بهترین ویژگی‌های شخصی نیز نمی‌توانند کمکی به کیفیت آموزش کنند. معلمان باید از اطلاعات و دانش عمیق در زمینه درسی خود برخوردار باشند تا قادر به تحلیل مسائل، پاسخ به سؤالات و ارائه توضیحات دقیق باشند.

علیرضا محجوب، کارشناس آموزش و پرورش نیز معتقد است ترکیب نمره علمی و مصاحبه می‌تواند تا حد زیادی به شایستگی‌های شخصیتی معلمان توجه کند، اما به هیچ عنوان نباید از تخصص علمی غافل شد؛ تخصص علمی، پایه و اساس تدریس مؤثر است و باید در اولویت قرار گیرد.همچنین نیاز است مصاحبه‌ها استاندارد و بدون تأثیر سلیقه‌های فردی برگزار شود.

به گفته وی، در فرایند گزینش معلمان باید به دنبال پیدا کردن ترکیب مناسب میان ویژگی‌های علمی و شخصیتی باشیم؛ تنها به تخصص علمی نگاه کردن می‌تواند موجب نادیده گرفتن جنبه‌های دیگر مانند تعاملات انسانی و مهارت‌های تدریس شود، اما باید مراقب باشیم مصاحبه‌ها بیش از حد بر پایه سلیقه‌های فردی نباشد.

اگرچه مهارت‌های ارتباطی و شخصیتی معلمان مهم است، اما در نظام آموزشی ما، تخصص علمی معلمان باید وزن بیشتری داشته باشد. توجه بیش از حد به مصاحبه‌ها ممکن است موجب شود افراد با توانمندی‌های علمی پایین وارد نظام آموزشی شوند که در بلندمدت به ضرر کیفیت آموزشی خواهد بود.

 نظام گزینشی که همواره مورد انتقاد بوده است

---

رئیس پیشین دانشگاه فرهنگیان هم در این خصوص به ما می‌گوید: موضوع استخدام و تربیت معلم موضوع بسیار حساسی است و از دیرینگی و حساسیت ویژه برخوردار است؛ سال‌هاست نظام گزینش برای استخدام در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف مورد انتقاد است، به‌خصوص نظام گزینش معلمان در آموزش و پرورش. سازوکار و سیستم گزینش حتی در سال‌های اخیر با همه تغییراتی که در فضای اجتماعی کشور رخ داده، به وجه علمی کمتر و به وجه اعتقادی بیشتر بها می‌دهد.

حسین خنیفر با تأکید بر اینکه در حوزه مدیریت منابع انسانی مراحل مختلفی داریم که یکی همین مسئله گزینش است، می‌افزاید: چون استانداردهای قابل قبولی نداریم به تناوب دولت‌هایی که سر کار می‌آیند نگاهشان به گزینش فرق می‌کند؛ مطالعه تطبیقی و همچنین آسیب‌شناسی در این خصوص می‌تواند راه‌گشا باشد که ببینیم اگر این شیوه ۶۰-۴۰ تغییر کند ممکن است چه آسیب‌هایی برساند و چه منافعی داشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه هرگونه اخلال در روند جذب نیروهای باانگیزه و قوی برای ورود به شغل معلمی می‌تواند پاشنه آشیل موفقیت نظام تعلیم و تربیت کشور باشد، ادامه می‌دهد: استخدام افراد توانمند و باانگیزه به‌عنوان معلم در وزارت آموزش و پرورش اهمیت بسزایی دارد و در گلوگاه کار، گزینش نیرو برای شغل معلمی مطرح می‌شود؛ در سال‌های اخیر به دلیل کمبود شدید معلم، کیفیت استخدام افراد به‌عنوان معلم با افت محسوسی مواجه و کیفیت، قربانی تأمین اورژانسی معلم برای کلاس‌های درس شده است؛ این وضعیت در نهایت دانش‌آموزان مدارس عادی دولتی را قربانی خود کرد، به‌طوری‌که نشانگرهایی که وضعیت کیفیت در مدارس کشور را نشان می‌دهد از افت قابل توجه عملکرد آن‌ها در مقایسه با دانش‌آموزان مدارس خاص حکایت دارد.

این کارشناس تعلیم و تربیت با بیان اینکه به نظر می‌رسد بهترین شیوه در این خصوص جذب و استخدام براساس درصد ۵۰- ۵۰ باشد، اظهار می‌کند: هر چند ممکن است پشت شیوه فعلی ۴۰-۶۰ دلایلی وجود داشته باشد، اما معلمی که جذب آموزش و پرورش می‌شود باید ۳۰ سال در خدمت نظام تعلیم و تربیت باشد و اگر معلمی جذب شود که توانایی لازم را در مسائل تربیت و مسائل آموزشی نداشته باشد نسل‌هایی که با آن در ارتباط هستند ممکن است با مشکل مواجه شوند.

رئیس پیشین دانشگاه فرهنگیان با تأکید بر بحث اخلاق و تعهد حرفه‌ای در تربیت و پذیرش معلمان می‌گوید: اگر ایمان و علاقه به کار معلمی و پایبندی به ارزش‌های فرهنگی در کشور وجود داشته باشد ما می‌توانیم درصدهای برابر برای استخدام معلمان را در نظر بگیریم، اما برای تحلیل دقیق این مسئله باید نظر متخصصان و کارشناسان را هم گرفت.

 معلمی شغل نیست؛ شأن است

---

خنیفر یکی از آسیب‌هایی که می‌تواند از سوی معلمان غیرمتخصص به نظام تعلیم و تربیت وارد شود را این می‌داند که افرادی وارد آموزش و پرورش شوند که معلمی را شغل می‌دانند درحالی که معلمی شغل نیست، بلکه شأن استو می‌افزاید: گزینش در معلمی باید آن‌قدر دقیق و علمی باشد که عاشقان معلمی وارد این حرفه شوند، افرادی که توانایی پاسخ‌گویی به نسل جدید و پرسشگر ما را داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: باید معلمی برای نسل جدید گزینش شود که بتواند این دانش‌آموزان را تعدیل کند یعنی قاطعیت بجا، صراحت بجا، ملایمت بجا و همراهی بجا داشته باشد، مصالح ملی را معامله نکند، کلاس درس را به محل تراوش‌های ذهنی خاص خودش تبدیل نکند و علم و ایمان به معلمی داشته باشد.

رئیس پیشین دانشگاه فرهنگیان با تأکید بر اینکه گزینش باید به سمت مسائلی برود که معلمان را گلچین کند، می‌افزاید: معلمی باید گزینش شود که زبان اقناع داشته باشد، قاطعیت منطقی به جای خشونت گفتاری، زبان تحلیل به جای قضاوت، زبان شفافیت به جای ابهام، مصداق به جای اغراق، عمل به جای شعار و باید معلمانی انتخاب کنیم که به دین و کشورمان پایبند باشند.

خنیفر با تأکید بر اینکه اگر با یک فراخوان و برگزار کردن یک دوره ضمن خدمت نیروی انسانی معلم را استخدام آموزش و پرورش کنیم به دانش‌آموز و فرهنگ جامعه لطمه وارد می‌شود، اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر استخدام از طریق آزمون و فراخوان اتفاق افتاد به همین دلیل برخی افراد که توانمندی‌های حرفه‌ای و اخلاقی لازم را نداشته‌اند جذب شدند؛ از این رو شاهد برخی نابسامانی‌ها در مدیران و معلمان مدارس هستیم که واجد شرایط نیستند، اما استخدام شده‌اند. البته منظور این نیست که همه استخدامی‌های آموزش و پرورش واجد شرایط نیستند، اما به دلیل اینکه شغل معلمی ظریف و حساس است، حتی اگر اتفاق‌های ناگوار کمی هم روی دهد، یک ضایعه به حساب می‌آید.

وی تصریح کرد: این‌گونه اقدامات در آموزش و پرورش نشان می‌دهد عنصر شایستگی در جذب نیروی انسانی کمرنگ بوده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

ورود به صفحه آخرین خبر از استخدام جدید آموزش و پرورش

منبع: خبرگزاری قدس آنلاین