مرخصی چیست؟ راهنمای شرایط استفاده از مرخصی
یکی از مهمترین مسائلی که تمامی کارکنان مشمول قانون کار با آن روبرو هستند مرخصی است. براساس قانون کار هر کارمند و کارگری حق دارد در طول هر ماه و هر سال روزهایی را به‌عنوان مرخصی دور از محیط کار بگذارند. مرخصی در قانون کار انواع مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به مرخصی استحقاقی، استعلاجی، زایمان، فوت افراد درجه یک و… اشاره کرد که هر فرد می‌تواند در زمان نیاز باتوجه به شرایط خود از یکی از انواع مرخصی در قانون کار استفاده کنید. در ادامه مطلب با آشنایی با انواع مرخصی در قانون کار و شرایط استفاده از مرخصی با ایران استخدام همراه باشید.
- مطلب مرتبط: اخبار قانون کار
فهرست مطالب
تعریف مرخصی در قانون کار
در پاسخ به سوال رایج مرخصی چیست؟ باید بگوییم که مرخصی یعنی فرد شاغل حق داشته باشد در روزهایی غیر از ایام تعطیل با انجام هماهنگی‌های لازم با مسئول مربوطه در محیط کار خود حضور نیابد. درواقع مرخصی حقی است که قانون‌گذار برای کارکنان مشمول قانون کار تبیین کرده است. چراکه ممکن است هر فرد شاغلی برای انجام امور شخصی نیاز داشته باشد چند ساعت و یا چند روز به دور از محل کار باشد. و بتواند به امور شخصی خود بپردازد. یعنی می‌توان گفت قانون چنین حقی را برای تشویق و ایجاد فرصتی برای تجدید قوای کارمند درنظر گرفته است.
افرادیکه بصورت روزمزد و یا ساعتی مشغول بکار هستند شامل قانون مرخصی نمی‌شوند. اما کسانیکه بصورت فصلی و یا پاره وقت کار می‌کنند درصورتی که موضوع مرخصی در قرارداد آن‌ها درج شده باشد، قادر خواهند بود طبق قرارداد خود از مرخصی استفاده کنند.
نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
همان‌طور که گفتیم مرخصی انواع مختلفی دارد که برای محاسبه هر یک از آن‌ها از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. یعنی برخلاف مواردی همچون عیدی که حساب کردن آن بسیار راحت است، محاسبه مرخصی فرمول ثابتی ندارد و به نسبت نوع مرخصی می‌تواند متفاوت باشد.
به همین دلیل باید ابتدا با انواع مرخصی آشنا شوید تا باتوجه به نوع محاسبه مخصوص به آن مرخصی بتوانید محاسبات لازم را انجام دهید.
انواع مرخصی کارمندان کدام اند؟ شرایط استفاده از مرخصی چیست؟
مرخصی در قانون کار دارای انواع مختلفی است که شرایط استفاده از هرکدام و همچنین نحوه محاسبه آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به بررسی انواه مرخصی می‌پردازیم.
مرخصی استحقاقی (با حقوق)
مرخصی استحقاقی چیست؟ یکی از پرکاربردترین نوع مرخصی، مرخصی استحقاقی یا سالانه است. اما سوال پرتکرار این جاست که مرخصی استحقاقی چند روز است؟ براساس این مرخصی کارگرانی که مشمول قانون کار هستند می‌توانند در طول سال 26 روز ( با احتساب 4 روز جمعه 30 روز) مرخصی با دریافت حقوق داشته باشند. درواقع تعداد مرخصی در ماه برای هر کارمند در طول یک ماه 2.5 روز همراه با دریافت حقوق می‌باشد. این قانون در مورد مشاغلی که جز موارد سخت و زیاد آور محسوب می‌شوند 5 هفته مرخصی در طول سال و حدودا 3 روز مرخصی در طول یک ماه است. توجه داشته باشید که هیچ کارفرمایی نمی‌تواند این حق قانونی را از کارمند خود سلب کند اما کارمند موظف است چند روز قبل از روز موردنظر برای مرخصی آن را به مسئول مربوطه اطلاع داده و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.
مرخصی ساعتی
می‌توان گفت مرخصی ساعتی در قانون کار زیرمجموعه‌ای از مرخصی استحقاقی محسوب می‌شود. درحقیقت مرخصی استحقاقی در قانون بصورت روزانه تعریف شده اما بصورت ساعتی نیز می‌توان از آن استفاده کرد. در پاسخ به سوال مرخصی ساعتی در ماه چقدر است؟ باید گفت که ادارات و شرکت‌ها قوانین مختلفی برای مرخصی ساعتی دارند اما معمولا در انتهای ماه مرخصی‌های ساعتی هر فرد جمع شده و مثلا هر 8 ساعت به‌عنوان یک روز مرخصی کامل محسوب می‌شود.
مرخصی استعلاجی
این نوع مرخصی در قانون کار برای زمان‌های بیماری فرد درنظر گرفته شده است. یعنی هر زمان که فرد مشمول قانون کار به دلیل بیماری نتواند در محل کار خود حاضر شود می‌تواند از مرخصی استعلاجی کارکنان رسمی مشمول تامین اجتماعی) استفاده کند. این نوع مرخصی دارای دو شرط است:
- مرجع تشخیص و تأیید جهت استفاده از مرخصی استحقاقی، پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی است. مدت مرخصی استعلاجی باید از سمت کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی و یا پزشک معتمد این سازمان تأیید شود. فقط در اینصورت است که مرخصی فرد هم جزو سوابق کار محاسبه شده و هم مشمول پرداخت دستمزد ایام بیماری می‌شود. مبلغ غرامت یا دستمزد ایام بیماری حداکثر تا ۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه را شامل می‌شود که پس از تأیید مدارک پزشکی شخص بیمار توسط بیمه قابل پرداخت است. البته درصورتی که فرد مذکور در محیط کار آسیبی دیده باشد % 100 حقوق و دستمزد روزانه و حق بیمه مربوط به ایام مرخصی به او تعلق خواهد کرد.
- همچنین توجه داشته باشید که شخص باید بیماری خود را در سریع‌ترین و اولین زمان ممکن به محل کار خود اطلاع داده و هماهنگی‌های لازم را با آنان انجام دهد.
مرخصی زایمان
مادران شاغل می‌توانند در زمان بارداری و بعد از آن از فرصت مرخصی زایمان به مدت 9 ماه استفاده کنند. معمولا بخشی از مرخصی زایمان در ماه‌های آخر بارداری و بخش دیگر بعد از زایمان استفاده می‌شود. بعد از پایان زمان مرخصی فرد قادر خواهد بود بدون هیچگونه مشکلی به کار خود برگشته و وظایف خود را ادامه دهد. لازم به ذکر است که حقوق و دستمزد ایام مرخصی زایمان، بعد از پایان دوران مرخصی و توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌گردد. همچنین این مدت جزو سوابق کاری شخص نیز محاسبه خواهد شد.
- مطلب مرتبط: اخبار جدید مرخصی زایمان
مرخصی پاس شیر
این نوع مرخصی برای حمایت از مادران شاغل شیرده و همچنین ترویج فرهنگ تغذیه نوزاد با شیر مادر تبیین شده است. براساس مرخصی پاس شیر، مادر شاغل شیرده می‌تواند به مدت 2 سال بعد از تولد فرزند خود و یا به عبارتی تا 2 سالگی فرزندش در طی ساعات کاری، به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی به منظور شیردهی به نوزاد استفاده کند. این یک ساعت بنابه انتخاب فرد می‌تواند در شروع روز کاری و یا در پایان روزکاری باشد. اگر فرزندان دو قلو یا چند قلو باشند، پاس شیردهی به دو ساعت افزایش می‌یابد.
مرخصی بدون حقوق
درصورتی که تعداد مرخصی در ماه و سال فرد به اتمام برسد و درواقع فرد دیگر نتواند از مرخصی استحقاقی استفاده کند مجبور به استفاده از مرخصی بدون حقوق می‌شود. در این نوع مرخصی حتما کارفرما و یا فرد مربوطه باید با درخواست مرخصی فرد موافقت کنند درغیر اینصورت عدم حضور او در محل کار غیبت غیرموجه تلقی می‌شود. توجه داشته باشید که در زمان مرخصی بدون حقوق هیچگونه حقوق و مزایایی به فرد تعلق نخواهد گرفت.
مرخصی ازدواج
این نوع مرخصی را می‌توان نوعی تشویقی در قانون کار دانست. در پاسخ به سوال مرخصی ازدواج چندروز است؟ باید گفت که مرخصی ازدواج بمدت سه روز و فقط یکبار برای ازدواج دائم به فردی که مشمول قانون کار است تعلق می‌گیرد. روزهای این مرخصی از ایام مرخصی استحقاقی فرد کم نمی‌شود و همچنین تمامی حقوق و مزایای فرد مذکور در این سه روز پرداخت می‌گردد.
مرخصی حج
هر فرد شاغل می‌تواند جهت ادای فریضه حج واجب در طی مدت اشتغال، یکبار و به مدت یک ماه از مرخصی حج استفاده نماید. البته این نوع مرخصی زیرمجموعه‌ای از مرخصی بدون حقوق محسوب می‌شود و درصورتیکه فرد مذکور از قبل مرخصی استحقاقی داشته باشد، این 30 روز از روزهای مرخصی استحقاقی وی کسر خواهد شد ولی درغیر اینصورت مرخصی حج وی بدون حقوق خواهد بود.
مرخصی فوت
در صورت فوت اقوام درجه یک (همسر، فرزند، پدر و مادر) هر یک از شاغلین مشمول قانون کار، به مدت 3 روز مرخصی باحقوق به فرد تعلق می‌گیرد. مدت مرخصی فوت از روزهای مرخصی استحقاقی کم نشده و درواقع ربطی به سایر مرخصی‌ها ندارد. همچنین این مرخصی قابل انتقال به‌غیر و یا قابل استفاده در سایر زمان‌ها نمی‌باشد.
مرخصی بین تعطیلی
درصورتی که فرد شاغل مایل باشد یک روز کاری که بین دو روز تعطیلی رسمی قرار گرفته است را مرخصی بگیرد، مرخصی او از نوع استحقاقی محسوب شده و در اصطلاح به آن مرخصی بین تعطیلی گفته می‌شود.
قانون ذخیره مرخصی در قانون کار
براساس قانون کار درصورتی که فردی در طول سال از یک ماه مرخصی استحقاقی خود استفاده نکرده باشد می‌تواند آن را برای سال بعد ذخیره کرده و یا معادل روزهای باقی مانده وجه دریافت کند. اما این قانون شامل برخی شرایط نیز هست که در ادامه به بررسی جزئیات آن می‌پردازیم.
تکلیف مرخصی استفاده نشده چیست؟
یکی از اصلی‌ترین اهداف قانون کار برای تبیین مرخصی استحقاقی لزوم تامین سلامت جسمی و روانی کارگر است. اما درصورتی که تعدادی از روزهای مرخصی استحقاقی فرد شاغل باقی مانده باشد در آخر سال می‌تواند فقط 9 روز مرخصی استحقاقی خود را به سال جدید انتقال دهد. درصورتی که تعداد روزهای باقی مانده مرخصی استحقاقی وی بیشتر از 9 روز باشد می‌تواند معادل آن روزها باتوجه به دستمزد محاسبه شده و برای فرد پرداخت شود. البته همچنین فرد می‌تواند انتخاب کند که مرخصی به سال بعد انتقال نداده و معادل تمام روزهای باقی مانده از مرخصی استحقاقی خود دستمزد دریافت کند.
فرمول محاسبه مرخصی استفاده نشده
محاسبه و پرداخت مبلغ مانده مرخصی باید در اتمام قرارداد کار و باتوجه به نوع قرارداد کارگر انجام شود. در غیر این صورت مبالغ پرداختی علی الحساب محسوب می‌شود و در پایان قرارداد کار باید مابه التفاوت پرداخت شود.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی انواع مرخصی در قانون کار و شرایط برخورداری از هرکدام پرداختیم. با کسب اطلاعات لازم در این زمینه افراد شاغل قادر خواهند بود براحتی از حق و حقوق خود استفاده کرده و درصورت پایمال شدن حقشان از آن دفاع کنند.
شما با ثبت نام به‌عنوان کارجو در سایت کاریابی ایران استخدام علاوه‌بر اینکه می‌توانید از آخرین آگهی‌های استخدام آگاه شده و کار مورد علاقه خود را پیدا کنید، قادر خواهید بود از رزومه ساز ایران استخدام برای ساخت روزمه خود نیز استفاده کنید.
همچنین درصورتی که به‌عنوان کارفرما در این سایت ثبت نام کنید می‌توانید با درج آگهی استخدام در سریع‌ترین زمان ممکن فرد موردنظر خود را بیابید.
جهت مشاهده آگهی های استخدام و فرصت های شغلی در سایت ایران استخدام کلیک نمایید.
منبع: ایران استخدام
