بازار کار تعمیرکاران خودرو در ایران، در سالهای اخیر دچار دگرگونی فنی و ساختاری شده است. این تغییر به گونهای بوده که اکنون میتوان بازار را به دو شاخهی مجزا تقسیم کرد: بازار سنتی و بازار مدرن. این دو شاخه، از نظر مهارتهای مورد نیاز، ابزارها، نوع مشتریان، سطح درآمد و مسیر شغلی تفاوتهای عمیقی باهم دارند و شناخت این تفاوتها برای کارجویان این حوزه ضروری است. در بازار سنتی، محور اصلی کار بر تعمیرات مکانیکی خودرو است. مهارتهایی مانند تعمیر موتور، جلوبندی، گیربکس، سیستم ترمز، تعویض قطعات فرسوده یا رفع نشتیها در این بخش بیشترین کاربرد را دارند. ورود به این شاخه معمولاً از طریق شاگردی در کنار استادکار، یا با گذراندن دورههای عمومی فنیوحرفهای ممکن است. ابزار کار در این بازار عمدتاً شامل آچار، جک، پرس، انبر و ابزارهای سنتی است؛ مشتریان هم معمولاً صاحبان خودروهای قدیمی و داخلی هستند که با قیمت پایینتری به دنبال خدمات پایهای تر هستند. در این بخش، تجربه و مهارت عملی از اهمیت بالاتری نسبت به مدرک تحصیلی برخوردار است. اما در سوی دیگر، بازار مدرن تعمیرات خودرو با سرعت زیادی در حال رشد است. این بازار به دلیل ورود گسترده خودروهای مجهز به ECU، سنسورهای پیشرفته، سیستمهای برقی پیچیده و امکانات هوشمند، به تخصصهای جدیدی نیاز دارد. تعمیرکار فعال در این بازار باید توانایی کار با دستگاه دیاگ، لپتاپ، نرمافزارهای تخصصی، اسیلوسکوپ و تجهیزات تحلیل خطای خودرو را داشته باشد. عیب یابی و برنامه ریزی یونیتهای الکترونیکی در خودروهای جدید، دیگر با ابزار مکانیکی ممکن نیست. این حوزه بیشتر در کلانشهرها، نمایندگیها و تعمیرگاههای پیشرفته دیده میشود. ورود به این شاخه نیازمند آموزش رسمی، دورههای خصوصی گران قیمت و به روزرسانی مداوم دانش فنی است. تفاوت اصلی این دو بازار در آن است که بازار سنتی، همچنان گسترده ولی رو به اشباع است، در حالی که بازار مدرن هنوز رقابت کمتری دارد اما بهصورت روزافزون در حال گسترش است. هرچند ورود به بازار سنتی سادهتر و کم هزینهتر است، اما آینده شغلی و پتانسیل درآمدی در بازار مدرن بسیار بالاتری دارد. با وجود اینکه بسیاری از تعمیرکاران بهصورت مستقل یا در تعمیرگاههای عمومی فعالیت میکنند، این شغل در ساختار سازمانی شرکتهای بزرگ، نمایندگیها، کارخانجات صنعتی و ناوگانهای خدماتی نیز جایگاه مشخصی دارد. شغل تعمیرکار خودرو به طور سنتی یکی از مشاغل وابسته به بازار آزاد و بخش خصوصی بوده، اما در برخی سازمانهای دولتی و نهادهای عمومی نیز فرصتهایی برای اشتغال رسمی یا قراردادی در این حوزه وجود دارد. در بخش خصوصی، فرصتهای شغلی فراوان تر و متنوع تر هستند؛ بیشترین حجم اشتغال تعمیرکاران در حال حاضر مربوط به تعمیرگاههای شخصی و آزاد است؛ این تعمیرگاهها چه در حاشیه شهرها و چه در مراکز پرتردد، میزبان طیف گستردهای از نیروهای مکانیک، برقکار، جلوبندساز، کولرساز، یا متخصص ECU هستند. در این فضاها دستمزد معمولاً بهصورت توافقی یا درصدی از اجرت هر کار تعیین میشود و استقلال شغلی بالایی وجود دارد. در رتبه دوم از نظر اشتغال و اعتبار شغلی، نمایندگیهای رسمی و مراکز خدمات پس از فروش قرار دارند؛ مانند نمایندگیهای ایران خودرو، سایپا، مدیران خودرو یا کرمان موتور. سومین موقعیت استخدامی رایج برای تعمیرکاران، در سازمانها و شرکتهایی است که ناوگان خودرویی دارند؛ مانند تاکسیرانی، شرکتهای خودروسازی، شرکتهای حملونقل جادهای یا پارکینگهای بزرگ. همچنین، تعدادی از تعمیرکاران باسابقه بهعنوان مربی یا مدرس در آموزشگاههای فنیوحرفهای یا مراکز مهارتی خصوصی استخدام میشوند. درنتیجه گفتنی است بازار کار شغل تعمیرکار خودرو معمولاً تحت سلطه بخش خصوصی است و برای اغلب کارجویان، مسیر اصلی ورود به بازار از همین بخش آغاز میشود. اما برای آن دسته از نیروهایی که بهدنبال ثبات، مزایای رسمی و فضای سازمانی هستند، پیگیری فرصتهای محدود در نهادهای دولتی نیز میتواند گزینهی خوبی باشد. باتوجه به بررسی کارشناسان ایران استخدام، گفتنی است این شغل، جزو معدود مشاغلی است که مسیر ورود به آن هم از طریق آموزش رسمی و دانشگاهی ممکن است و هم از طریق یادگیری تجربی. با این حال در عمل، بازار کار این شغل بیش از هر چیز به مهارت ها و تواناییهای فردی وابسته است و مدرک تحصیلی نقش ثانویه ایفا میکند. اما در مسیر رسمی، افراد میتوانند از طریق هنرستانهای فنیوحرفهای یا کاردانش، در رشتههایی مانند "مکانیک خودرو" یا "برق خودرو" تحصیل کرده و پس از آن وارد بازار کار شوند. فارغالتحصیلان کاردانی یا کارشناسی در رشتههای مهندسی خودرو، مکانیک و.. نیز میتوانند وارد بازار تعمیرات شوند. بررسی کارشناسان ایران استخدام نشان میدهد که بازار کار شغل تعمیرکار خودرو در ایران، جنسیتمحور و مردانه بوده و استخدام نیروی خانم تقریباً در این حوزه رایج نیست. این موضوع، هم ریشه در ماهیت فیزیکی و سنگین این شغل دارد و هم به سنتهای فرهنگی و فضای کاری تعمیرگاهها بازمیگردد که معمولاً برای حضور نیروی خانم مناسب سازی نشدهاند.