نتایج به عمل آمده از بررسی کارشناسان ایران استخدام از بازار کار ایران طی ماههای اخیر نشان میدهد که رده شغلی فروشندگی، از حیث تعداد آگهیهای استخدام و میزان تقاضای جذب نیرو، در زمره مشاغلِ دارای بالاترین تقاضا قرار دارد. صرفنظر از نوع فعالیت موقعیت شغلی فروشنده در حدود 60 تا 70 درصد کسبوکارها به عنوان یکی از موقعیتهای شغلی ثابت و ضروری به شمار میآید. این میزان بالای نیاز به فروشنده، موجب شده است که فرصتهای شغلی موجود در این حوزه از تعداد کارجویان فعال پیشی بگیرد و به تبع آن، شانس جذب و ورود به بازار کار برای متقاضیان این رده شغلی افزایش یابد. امروزه تغییر رفتار مصرفکنندگان، رقابتیتر شدن فضای تجاری و افزایش وزن فروش آنلاین، باعث شده نقش فروشنده از یک واسطه ساده بین محصول و مشتری به یک مشاور خرید، مدیر تجربه مشتری و حتی توسعهدهنده ارتباطات تجاری ارتقا یابد. فروشنده موفق امروزی باید تلفیقی از مهارتهای ارتباطی پیشرفته، دانش فنی محصولات یا خدمات، تسلط بر فرآیندهای فروش، آشنایی با اصول بازاریابی، و توانمندی در بهرهگیری از نرمافزارهای CRM و ابزارهای دیجیتال را در اختیار داشته باشد. از این منظر، فروشندگی در ساختار جدید بازار کار ایران، نیازمند نگاه حرفهای، چندبعدی و فراتر از مهارتهای سنتی است. تحلیل دقیق آگهیهای استخدام نشان میدهد که نخستین شرط عمومی، ترجیح جنسیتی در استخدام فروشندگان میباشد که تابعی از نوع محصول و بازار هدف است. در صنایع مرتبط با پوشاک، لوازم آرایشی، و سبک زندگی، تمایل به جذب نیروی خانم به دلیل تسلط بهتر بر مهارتهای مشاوره خرید و ایجاد ارتباط عاطفی با مشتریان، بیشتر دیده میشود. در مقابل، فروش خدمات فنی، تجهیزات صنعتی یا پروژههای سازمانی عمدتاً نیازمند جذب نیروی آقا با ویژگیهایی چون توانمندی در مذاکره فنی، حضور در محیطهای کاری خاص و آمادگی برای سفرهای کاری است. پرتقاضاترین بازه سنی برای این شغل با هدف جذب نیروهای جوان، پرانرژی و منعطف عمدتاً بین 20 تا 35 سال تعریف شده است. با این حال، در صنایعی که تجربه فنی یا تعامل سازمانی اهمیت بالاتری دارد، پذیرش تا سن 40 سال نیز رایج است. در زمینه تحصیلات، مقطع دیپلم در ۷۰ درصد آگهیها به عنوان حداقل مدرک مورد قبول بوده، اما در صنایع تخصصیتر همچون فروش تجهیزات پزشکی یا محصولات مالی، مدرک کارشناسی در رشتههای مرتبط یک مزیت مهم به شمار آمده است. بررسی کارشناسان ایران استخدام نشان میدهد که اکثر کارفرمایان از متقاضیان انتظارِ حداقل یک الی سه سال سابقه فروش دارند، اما برخی دیگر نیز علاقمند به جذب نیروی آموزشپذیر و دارای مهارتهای ارتباطی خوب و بدون سابقه قبلی نیز میباشند. انواع شغل فروشندگی مشاهده شده در آگهیهای استخدام، شامل فروش حضوری، فروش تلفنی، فروش آنلاین و فروش سازمانی (B2B) است که فروش حضوری بیشترین سهم را در بین سایر موارد دارد. مهارتهای کلیدی که اغلب کارفرمایان بر آن تاکید دارند شامل روابط عمومی قوی، فن بیان موثر، مهارتهای متقاعدسازی، شناخت فرآیند فروش، کار با نرمافزارهای CRM و همچنین مهارتهای رفتاری مانند کار تیمی، مدیریت استرس و پیگیری مستمر برای دستیابی به اهداف فروش و.. میباشد. در اغلب فرصتهای شغلی فروشندگی، سه مدل اصلی پرداخت حقوق مشاهده میشود:
مدل نخست: حقوق پایه به همراه پورسانت فروش است که در حدود ۶۵ درصد از آگهیهای بررسیشده رایج میباشد. در این ساختار، فروشنده از یک حقوق ثابت ماهیانه بهرهمند میشود و بر اساس میزان فروش خود، پورسانت یا پاداشهای دورهای دریافت میکند. این مدل برای صنایع مصرفی سریع (FMCG)، فروشگاههای پوشاک و فروش لوازم خانگی رایجتر است و هدف آن ایجاد انگیزه برای فروش بیشتر در عین تضمین حداقل درآمد برای فروشنده است.
مدل دوم: پرداخت صرفاً بر اساس پورسانت فروش است که در حدود ۲۵ درصد از آگهیها به چشم میخورد. در این شیوه، هیچ حقوق ثابتی پرداخت نمیشود و درآمد فروشنده کاملاً وابسته به میزان فروش عملیاتی او میباشد. این مدل عمدتاً در حوزههایی مانند فروش بیمه، فروش خدمات تبلیغاتی، برخی پلتفرمهای بازاریابی و فروش پروژههای تخصصی رواج دارد. فروشندگانی که در این مدل فعالیت میکنند، معمولاً پتانسیل کسب درآمد بالاتری دارند اما در عین حال، ریسک مالی بیشتری نیز میپذیرند.
مدل سوم، ترکیب حقوق ثابت با مزایای تکمیلی است که در حدود 10 درصد از فرصتهای شغلی مشاهده میشود. در این روش، علاوه بر حقوق ثابت مناسب، مزایایی مانند بیمه تامین اجتماعی، بیمه درمان تکمیلی، پاداشهای عملکردی، حق ایاب و ذهاب و سنوات سالانه به فروشنده تعلق میگیرد. این ساختارِ پرداخت عمدتاً در شرکتهای بزرگ، برندهای معتبر و صنایع تخصصیتر مانند تجهیزات پزشکی، خدمات مالی و فروش سازمانیِ B2B ارائه میشود و هدف آن جذب و حفظ نیروهای حرفهای فروش با کیفیت بالا است.
میزان واقعی دریافتی فروشندگان معمولاً متأثر از عواملی نظیر حجم فروش ماهیانه، قیمت متوسط سبد محصولات، درصد پورسانت تعلق گرفته، میزان وفاداری مشتریان و فصول کاری است. برای مثال در حوزه فروش پوشاک، فروشندگان در فصول پرمشتری مانند عید نوروز یا تخفیفهای تابستانی میتوانند تا دو یا سه برابر درآمد ماهانه معمول خود پورسانت دریافت کنند. در فروش تجهیزات پزشکی یا خدمات مالی، با توجه به ارزش بالاتر قراردادها، حتی فروش یک یا دو محصول در ماه میتواند درآمد چشمگیری به همراه داشته باشد. از نظر شرایط همکاری، بیشترین فراوانی با قراردادهای تماموقت دیده میشود که ساعات کاری استاندارد بین ۹ صبح تا ۶ عصر تعریف شده است. با این حال، در بسیاری از فروشگاههای بزرگ و فروشگاههای فعال در حوزه محصولات تند مصرف، سیستمهای شیفتبندی دو نوبته یا چرخشی رایج شده است. در صنایع مختلف، کارفرمایان متناسب با نوع محصول و خدمات، شرایط استخدامی ویژهای را برای جایگاه فروشندگی تعیین کردهاند. به عنوان نمونه، در حوزه فروش پوشاک، ظاهر آراسته، تسلط بر مشاوره استایل و درک صحیح از نیاز مشتریان از اولویتهای اصلی محسوب میشود. در فروش لوازم خانگی، آشنایی فنی با مشخصات محصولات، توانایی مقایسه میان برندهای مختلف و ارائه مشاوره تخصصی به مشتریان اهمیت ویژهای دارد. در زمینه فروش تجهیزات تخصصی نیز داشتن دانش فنی پایه و مهارت در انتقال ساده و شفاف ویژگیهای فنی محصولات از الزامات اصلی به شمار میرود. محیط کاری فروشندگان عموماً پویا، پرتعامل و با حجم بالایی از ارتباط مستقیم با مشتری تعریف میشود، به نحوی که آراستگی ظاهری، خوشبرخوردی، و توانمندی در مدیریت صحیح اعتراضات و نارضایتیهای احتمالی مشتریان به عنوان مؤلفههای حیاتی موفقیت در این فضا شناخته شده است.