شغل تکنسین تاسیسات (به انگلیسی: Facilities Technician) از مشاغل تخصصی و حیاتی در صنایع مختلف کشور به شمار می‌رود که بازار کاری گسترده و متنوعی دارد. بر اساس بررسی دقیق آگهی‌های استخدامی موجود در سال‌های اخیر، می‌توان تحلیل جامعی از وضعیت بازار کار، پراکندگی جغرافیایی و الزامات استخدام این شغل ارائه داد. بیش از 75 درصد فرصت‌های شغلی تکنسین تاسیسات در شهرهای بزرگ و صنعتی کشور از جمله تهران، اصفهان، کرج مشهد، تبریز و شیراز قرار دارند. تهران با توجه به تجمع صنایع مادر، شرکت‌های تولیدی، مراکز درمانی و مجتمع‌های بزرگ اداری و خدماتی، مهم‌ترین مرکز جذب تکنسین‌های تاسیسات است. این شغل تلفیقی از توان فنی در حوزه‌های مکانیک، برق، سیالات و انرژی است که هدف آن تضمین عملکرد بهینه سیستم‌های سرمایش و گرمایش، تأمین آب، تهویه، برق اضطراری، و سایر تجهیزات مرتبط با زیرساخت فیزیکی محیط کار است. در عمل، تکنسین تأسیسات وظایفی همچون نصب و راه‌اندازی تجهیزات تاسیساتی، عیب‌یابی و رفع خرابی‌ها، اجرای تعمیرات دوره‌ای و پیشگیرانه، و نظارت بر عملکرد سیستم‌های حیاتی را بر عهده دارد. از منظر ساختار سازمانی، تکنسین تاسیسات عموماً در زیرمجموعه واحد نگهداری و تعمیرات یا واحد فنی سازمان‌ها فعالیت می‌کند و زیر نظر سرپرست یا مدیر فنی انجام وظیفه می‌نماید. در سازمان‌های بزرگ، این شغل ممکن است به صورت تخصصی در حوزه‌هایی چون برق تاسیساتی، گرمایش و سرمایش، یا موتورخانه تقسیم شده باشد. در پروژه‌های ساختمانی یا صنعتی نیز تکنسین تاسیسات ممکن است با پیمانکاران و تیم‌های عمرانی به‌صورت مستقیم در ارتباط باشد و در مواردی نقش نظارت اجرایی یا پشتیبانی از کارفرما را نیز ایفا کند. ورود به شغل تکنسین تاسیسات مستلزم برخورداری از حداقل شرایط تحصیلی در یکی از رشته‌های فنی مرتبط است. عمده آگهی‌های استخدامی منتشرشده در این حوزه، حداقل مدرک دیپلم فنی یا کاردانی در رشته‌هایی مانند تأسیسات مکانیکی، برق صنعتی، مکانیک، الکترونیک و.. را به‌عنوان شرط ورود مطرح کرده‌اند. در مواردی که شغل مورد نظر شامل نظارت یا فعالیت در صنایع خاص نظیر داروسازی یا انرژی باشد، مدرک کارشناسی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. با این حال، در بخش قابل توجهی از آگهی‌ها، به‌ویژه برای پروژه‌های ساختمانی یا پیمانکاری، سطح تحصیلات اهمیت کمتری نسبت به سابقه عملیاتی و مهارت اجرایی دارد. در بیش از 80 درصد آگهی‌ها، دارا بودن حداقل یک الی سه سال سابقه کاری در موقعیت مشابه یا صنایع مرتبط، شرط لازم برای استخدام عنوان شده است. تکنسین‌های تاسیسات در صنایع متنوعی از جمله خودروسازی، داروسازی، ساختمان‌سازی، صنایع غذایی، هتلداری، مراکز درمانی و.. فعالیت می‌کنند. حضور در صنایع مختلف، موجب شده است که مهارت‌ها و تخصص‌های مورد نیاز در هر حوزه تا حدی متفاوت باشد؛ برای نمونه، تکنسین‌های فعال در صنعت دارو و تجهیزات پزشکی به مهارت‌های مرتبط با تجهیزات دقیق و دستگاه‌های خاص نیاز دارند، در حالی که تکنسین‌های صنعت ساختمان و هتلداری باید بر سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و موتورخانه‌ها مسلط باشند. بررسی کارشناسان ایران استخدام نشان می‌دهد که شغل تکنسین تاسیسات به دلیل ماهیت تخصصی و عملیاتی خود، نیازمند برخورداری از مجموعه‌ای از شرایط تحصیلی و مهارتی مشخص است که در آگهی‌های استخدامی به صورت مکرر مورد تأکید قرار گرفته‌اند. گفتنی است به دلیل نوع کار، که اغلب مستلزم حضور فیزیکی در محل، انجام فعالیت‌های عملی و کار با تجهیزات سنگین است، استخدام متقاضیان آقا در محدوده سنی معمولاً 20 تا 40 سال (یا حتی بیشتر) در اکثر آگهی‌ها رایج می‌باشد. بررسی‌ها حاکی از آن است که در اغلب آگهی‌های استخدام تکنسین تاسیسات، تمرکز اصلی کارفرمایان بر مهارت‌های عملیاتی، تسلط بر تجهیزات فنی و توانایی اجرای مستقل امور نگهداری و تعمیرات است. در ادامه، پرتکرارترین مهارت‌های مورد انتظار کارفرمایان توسط تیم ایران استخدام دسته‌بندی شده است:
مهارت‌های تخصصی و فنی
- تسلط بر سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی
شامل آشنایی با چیلر، بویلر، فن‌کویل، هواساز، برج خنک‌کن، پمپ‌ها و سیستم‌های تهویه مطبوع. - مهارت در عیب‌یابی و تعمیرات تخصصی تجهیزات مکانیکی و برقی
توانایی تشخیص سریع مشکل و انجام تعمیرات اضطراری یا پیشگیرانه. - نقشه‌خوانی فنی و اجرایی
تسلط بر نقشه‌های تاسیساتی، برق و مکانیک برای اجرای دقیق عملیات. - آشنایی با تابلو برق، برق صنعتی و کنترل
به‌ویژه کار با برق سه‌فاز، تابلوهای کنترل و سیستم‌های UPS. - مهارت در لوله‌کشی، جوشکاری و نصب تجهیزات
اجرای دقیق عملیات لوله‌کشی گاز، آب و بخار، همراه با کار با ابزارآلات سنگین. - آشنایی با سیستم‌های مدیریت تعمیرات (CMMS)
در شرکت‌های پیشرفته‌تر، تسلط نسبی بر نرم‌افزارهای نگهداری و ثبت عملکرد تجهیزات مورد انتظار است.
مهارت‌های اجرایی و عملیاتی
- اجرای نگهداری پیشگیرانه (PM)
تدوین برنامه و اجرای تعمیرات دوره‌ای برای پیشگیری از خرابی ناگهانی تجهیزات. - توانایی حضور در شیفت‌های مختلف و شرایط فشرده کاری
به‌ویژه در صنایع تولیدی یا بیمارستانی. - گزارش‌دهی دقیق و مستندسازی فعالیت‌ها
ثبت دقیق وضعیت تجهیزات، اقدامات انجام‌شده و نیازهای تعمیراتی.