
شغل «نیروی نگهداری و تعمیرات» در ساختار سازمانی، به عنوان یکی از ارکان عملیاتی و پشتیبانی فنی شناخته میشود که هدف آن حفظ پایداری عملکرد تجهیزات، ماشینآلات، تأسیسات و زیرساختهای فنی سازمان است. این نقش ممکن است در سطوح مختلفی از تکنسین تا مدیریت تعمیرات تعریف شود و وابسته به صنعت، سطح تخصص و اندازه سازمان، تنوع پیدا کند. نیروی نگهداری میتواند به واحدهای فنی، تأسیسات، مهندسی نگهداری یا مدیریت پشتیبانی متصل باشد و در صنایع تولیدی، خدماتی، لجستیکی، آموزشی، پزشکی و حتی مراکز اداری نقش کلیدی ایفا کند. شغل نگهداری و تعمیرات در بازار کار ایران از پراکندگی جغرافیایی نسبتاً گستردهای برخوردار است، اما تمرکز اصلی آن در استانها و مناطق صنعتی کشور مشاهده میشود؛ بیشترین حجم آگهیهای استخدامی مربوط به این شغل در استانهایی نظیر تهران، البرز، اصفهان، قزوین، یزد، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، مرکزی، فارس و.. ثبت شده که همگی دارای زیرساخت صنعتی قوی، شهرکهای تولیدی فعال و سازمانهای متوسط تا بزرگ هستند. بررسی آگهیهای استخدامی این حوزه در سایت ایران استخدام نشان میدهد که این شغل در طیف گستردهای از صنایع و ساختارهای سازمانی جذب میشود و تقاضای آن تنها محدود به کارخانهها و تأسیسات صنعتی نیست؛ با این حال برخی از حوزهها بهطور مشخص بیشترین حجم استخدام را به خود اختصاص دادهاند و میتوان آنها را کانونهای اصلی جذب این شغل در کشور دانست. در صدر این فهرست، صنایع تولیدی متوسط و بزرگ قرار دارند؛ بهویژه شرکتهای فعال در حوزههای داروسازی، صنایع غذایی، خودروسازی، قطعهسازی، بستهبندی، پلاستیک و تجهیزات پزشکی. در رتبه دوم، شرکتهای خدمات فنی تخصصی قرار دارند که در زمینه نصب، راهاندازی، پشتیبانی و تعمیرات تجهیزات خاص فعالیت میکنند. این شرکتها عموماً نیروهایی با دانش میانرشتهای و توانایی سفرهای مکرر جذب میکنند، زیرا خدمات آنها در محل مشتری ارائه میشود. سومین گروه پرتقاضا، شرکتهای پیمانکاری تأسیسات، نگهداری و بهرهبرداری هستند که در حوزههایی مانند تأسیسات ساختمانی، سیستمهای تهویه، تعمیرات موتورخانه، تابلو برق و خدمات فنی مجتمعهای تجاری، بیمارستانی و آموزشی فعالیت دارند. در نهایت، شرکتها و ادارهجات بزرگ، اداری یا تجاری از دیگر کارفرمایان این حوزه محسوب میشوند. در این سازمانها، اگرچه ماهیت صنعت تولیدی نیست، اما وسعت فضا و نیاز به تضمین عملکرد سیستمهای پشتیبان باعث شده که واحد نگهداری بهعنوان بخشی ثابت و ضروری تعریف شود. تحلیل دقیق آگهیهای استخدامی نشان میدهد که برای تصدی موقعیتهای مرتبط با نگهداری و تعمیرات، حداقل انتظارات کارفرمایان به دو دسته اصلی تقسیم میشود: شرایط عمومی احراز (سن، جنسیت و..) و الزامات تخصصی شامل مدرک تحصیلی، رشته مرتبط و تجربه کاری. از نظر مدرک تحصیلی، در برخی از نقشهای اجرایی یا تکنسینی، مدرک کاردانی (بهویژه در مراکز صنعتی) ترجیح داده میشود، مشروط بر آنکه با سابقه کاری مناسب همراه باشد. در سطوح سرپرستی، مدیریتی یا مشاغل حساس صنعتی، مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد نیز بهعنوان مزیت رقابتی در نظر گرفته میشود. در حوزه رشتههای تحصیلی مورد انتظار، گرایشهای مختلف مهندسی مکانیک بیشترین فراوانی را دارند، بهویژه در موقعیتهایی که با ماشینآلات، سیستمهای دوار، مکانیزمهای بستهبندی و تجهیزات سنگین سر و کار دارند. پس از آن، مهندسی برق در گرایشهای قدرت و الکترونیک بهخصوص برای تأسیسات، تابلو برق و سیستمهای کنترلی مورد تقاضا است. همچنین در برخی صنایع خاص، رشتههایی مانند مهندسی شیمی، مهندسی پزشکی، فیزیک، زمینشناسی، مهندسی عمران و مهندسی صنایع نیز به تناسب نیاز، در فهرست رشتههای مجاز دیده میشوند. بررسی آگهیهای منتشرشده نشان میدهد که کارفرمایان بهطور متوسط سه دسته توانمندی از داوطلبان این حوزه انتظار دارند: مهارتهای عملیاتی فنی، دانش سیستمی و تحلیلی، و قابلیتهای نرم مکمل. در رأس مهارتهای مورد انتظار، تسلط به عیبیابی تجهیزات و دستگاهها قرار دارد و اغلب کارفرمایان تأکید دارند که نیروی نگهداری باید توانایی تشخیص سریع خرابی، تعیین علت آن و اجرای تعمیرات دقیق را داشته باشد. در کنار آن، دانش کافی نسبت به نقشهخوانی مکانیکی، الکتریکی و هیدرولیکی از الزامات کلیدی این حوزه محسوب میشود. تسلط بر نقشههای صنعتی (بهویژه در نرمافزارهایی نظیر AutoCAD، Catia، SolidWorks و MS Visio) ازجمله شروط استخدامی این حوزه محسوب میشود. بررسی دقیق آگهیهای معتبر منتشرشده طی ماههای اخیر نشان میدهد که در مشاغل تکنسینی و کارشناسی، عمدتاً جنسیت "فقط آقا" قید شده است؛ این موضوع بهویژه در صنایع سنگین، معدنی، خودرویی و یا دارای فعالیتهای فیزیکی مشهودتر است. با این حال، در چند مورد (بهویژه در حوزه تجهیزات پزشکی یا تاسیسات ساختمانی) معمولاً از میان هردو گروه آقایان و خانمها نیرو جذب میشود؛ اما همچنان تمایل غالب بازار به جذب آقایان برای این رده شغلی است.